خروس / نویسنده : ابراهیم گلستان

داستان بلند خروس داستانی ست نمادین با لحن و زبانی شعر گونه و ساختاری ساده. ابراهیم گلستان در این اثر،  هنر  را به لحاظ تمامی عناصر داستانی ،  در اوج  خود به نمایش گذاشته است . داستان بلندی که در مانده گاری آن چه به لحاظ  هنری و چه به لحاظ اجتماعی  تردید نمی توان کرد . خروس بی محل  ابراهیم گلستان  وقت طلوع آفتاب را  خوب می شناسد اما مدام در حال فضله ریختن روی  مترسک بزی است که در حال وصله و پینه اش  هستند . خروس اگرچه فقط در  فصل اول حضور دارد اما چنان  شخصیت داستانی می یابد که دیگر نمی توان از کنار هیچ خروسی به ساده گی گذشت !
مکان داستان در جنوب ایران است . زنان در این داستان تقریبا حضور ندارند جز در قسمتی  کوتاه که صدای ضجه شان شنیده می شود ،  بچه ا ی زار در طی داستان مدام در حال ریدن است،  اسهالی و زرد امبو...  اما جهت شناخت زمان داستان  ،  تقریبا هیچ نشانه ای وجود ندارد ، جز استفاده راحت از مشروبات الکی که می تواند  نشانگر این باشد که زمان وقوع داستان ، "  دوران پهلوی " ست .
راوی داستا ن ، بر حسب اتفاق و اجبار در این مکان به مدت یک شبانه روز مانده گار شده است .  روایت از طریق  کلمات  و تصاویر آنچنان که از ذهن می گذرد  به خواننده منتقل می شود ، نه آنچنان که قوانین عرف زبان و ادبیات فارسی  تدوین کرده است،  گونه ای خاص از نوشتن که  مختص ابراهیم گلستان بوده است ،  از ابتدا . اگر چه نویسنده گانی بعد از او، به این سیاق نوشته اند ، البته نه موفق ! هیچکدام انها نتوانسته اند یکدستی و انسجام ساختاری این گونه نوشتن را به ثبت برسانند. تعدادی از انها با شدت بخشیدن به تغییرات زبانی سعی در پنهان کردن دیگر عناصر داستانی از جمله موضوع  نموده اند ،  تا انجا بازی های زبانی را پیش برده اند که خواننده جز زمین شن زار چیری نصیبش نشده است  و همین امر اولین گسست بین خواننده و نویسنده روشنفکر  را مسبب گردیده است .  به زبانی دیگر :  این گروه از نویسنده گان اولین آسیب رسانان به ادبیات ایران بوده اند !  با ذکر این نکته که تغییرات زبانی  ،  زبان نویسنده گان آمریکای لاتین را چنان به شکوفایی رساند که مطالعه د استان ها یکی از سرگرمی های عمده  مردم عام  آن دیار گردید ،   همان حرکت معکوس که در ادبیات ایران صورت گرفت .
 اما ادامه ی ماجرا :
 داستان در چهار فصل  صورت می گیرد،  فصل  اول که مهمترین قسمت داستان است، ماجرای درگیری خروس و  حاجی است . به گفته ی حاجی این خروس حرامزاده  است و همانند دیگر خروس ها به عمل نیامده . او زیر ساعت پاندولی به ثمر رسیده است  . همین امر داستان را به سمت نمادین شدن پیش می برد و خواننده در می یابد به غیر از پی گیری  خط ظاهری  داستان  باید به مسائل ورای جریان داستانی بپردازد .  اما از فصل دوم  به بعد ، راوی بیشتر در صدد آن است که به شخصیت پردازی   و روا نشناختی حاجی و خانواده اش بپردازد . شخصیت حاجی چه به  لحاظ  اجتماعی و چه به لحاظ فردی کاملا تصویر می شود . حاجی فردی ست قاچاقچی  که خیال گنجی  تخیلی   او را به تکاپو انداخته است و به همین دلیل از راوی پذیرایی می کند . راوی و همراهش همراه بازی تخته و تاس انداختن  به مسائل شب قبل که  مهمترین  انها همان  ماجرای خروس است  می پردازند . در فصل آخر به نااگاه  خواننده با آتش سوزی  مواجه میشود . معلوم نیست چه  کسانی دهان حاجی را می بندند و خانه را به اتش میکشند ....
  به نظر، ضرب اهنگ داستان بعد از فصل اول ،  کند صورت می گیرد  و به علت عدم تعلیق ، زبان به تنهایی  نمی تواند  ،خواننده را با همان سرعت فصل اول  پیش ببرد .  شاید  اگر با تغییرات داستان نویسنده می توانست ضربا اهنگ  نوشتار را تغییر بدهد  خواننده نیز  با سرعت بیشتری پیش می رفت . اما باز عدم تصویر سازی   در وضعیت آتش سوزی  در فصل چهارم  ،  خواننده  را کمابیش با سردرگمی مواجهه  می کند  .

 اما بررسی وضعیت نمادین   داستان :
 به نظر خروس نمادی از جریان روشنفکری  در جامعه ای بسته است ، او  مدام مشغول جست و خیز و ریختن فضله روی مجسمه ی بزی ست که قاعدتا باید  نمادی از شاهی ترسو وبزدل باشد .
 اما چرا نطفه ی این خروس  در زیر ساعت صورت گرفته ست ؟  به نظر حضور روشنفکرانی از این دست ، جزو تغییرات اجتناب ناپذیر زمان   است که شکل گرفته  .

 و .... حاجی در ا متداد حاجی آقا صادق هدایت   و بدین ترتیب ادبیات مدرن در بستر ادبیات گذشته شکل می یابد .
خروس سرکش خارچشم حاجی ست، هم  از این جهت که حاجی فکر می کند خودش هم می تواند قوقولی قوقول  بگوید و واقعا هم مثل خروس صدا در می اورد.  و هم از این جهت که خلاف دیگر خروس ها به عمل آمده و  مدام روی  مجسمه ی  بز،  فضله می ریزد ... پس باید ترتیب این خروس را داد . لحظه کشتن خروس یکی از تکان دهنده ترین قسمت های داستان است . ... اما کسانی  که از بودن حاجی احساس خطر می کنند چه کسانی هستند ؟ همان هایی که خانه را به آتش می کشند و او را دهان می بندند ....

اما آنچه که نمی توان در آن شک کرد : خروس ابراهیم گلستان اثری است  هنرمندانه که اجزای هنری اش بر تمامی مسائل  داستانی ،سیاسی،  و اجتماعی می چربد !
 معماری  هنر ! در ردیف بوف کور، شازده احتجاب، سووشون، و  جای خالی سلوچ و ... آثاری که بعد از این به منصه ی ظهور خواهند رسید  و یا رسیده اند !