بهداشت روان

بهداشت روان

مقدمه

بيماري های روانی از بدو پيدايش بشر وجود داشته و هيچ فردی، از هيچ طبقه اقتصادی ـ اجتماعی خاصی، در مقابل آن ها مصونيت نداشته و خطری است كه بشر را همواره تهديد می‌كند. خوشبختانه نهضت بهداشت روانی در نيم قرن اخير، افكار غلط و خرافات در مورد اين بيماري ها را كنار گذاشته و نشان داده كه اوّلا بيماري هاي رواني، قابل پيشگيري بوده و ثانيا در صورتي‌كه مانند ساير بيماري ها به موقع تشخيص داده و تحت درمان قرار گيرند به همان نسبت از مزمن شدن و عوارض آن ها كاسته خواهد شد. در راستای همين عقيده, بهداشت روانی كه جزئی از بهداشت عمومی محسوب می شود به پيگيری موارد زير می پردازد:

·         افزايش سطح بهداشت روانی از طريق ارتقاء آگاهی هاي جامعه در مورد اين بيماري ها

·         شناسايی و تشخيص زودرس اختلالات روانی و درمان آنها

·         پيشگيری از عوارض و عود بيماری و توانبخشی بيماران

·         پيشگيری از بروز بيماري های روانی از طريق پيشگيری و درمان بيماري های جسمی.

تاريخچه

در حقيقت بهداشت روان را می‌توان يكی از قديمی ترين موضوعات به شمار آورد. زيرا بيماري های روانی از زمان های قديم وجود داشته, بطوريكه  بقراط در حدود 400 سال قبل از ميلاد عقيده داشته كه بيماران روانی را مانند بيماری جسمی بايد درمان كرد. تقريبا از سال 1930 يعني بعد از تشكيل اوّلين كنگره بين المللی بهداشت روان بود كه اين رشته بصورت جزئی از علوم پزشكی درآمد و سازمان های روانپزشكی و مراكز پيشگيری در كشورهای مترقی يكی بعد از ديگری فعاليت خود را شروع كردند.

در سال 1930 اوّلين كنگره بين المللی بهداشت روان با شركت نمايندگان پنجاه كشور در واشنگتن تشكيل شد و مشكلات روانی كشورها و مسائلی از قبيل تاسيس بيمارستان ها, مراكز درمان سرپايي, مراكز كودكان عقب مانده ذهنی و نظاير آن مورد مطالعه قرار گرفت. ولی در 18 سال بعد يعنی در سال 1948 در سوّمين كنگره بين المللی بهداشت روان كه در لندن تشكيل شد اساس فدراسيون جهانی بهداشت روان بنيان گذاری شد و در همان سال اين فدراسيون به عضويت رسمی سازمان يونسكو و سازمان جهاني بهداشت درآمد بطوريكه اين سازمان در ژنو نقش رهبری رسمی فدراسيون جهانی بهداشت روان را به عهده گرفت. از آن تاريخ به بعد هر سال يك جلسه بين المللی و هر چهار سال يكبار كنگره جهانی تشكيل شده و می‌شود. در نتيجه تلاش و كوشش های پيگير روز 18 فروردين مطابق با هفتم آوريل روز جهانی بهداشت اعلام گرديده در سراسر جهان مسائل بهداشتی كشورها مورد بررسی قرار می‌گيرد. ضمنا از مسئولين بهداشتی كشورهای مختلف خواسته شده تا برنامه های بهداشت روانی را جزو برنامه های بهداشت عمومی قرار دهند.

در كشور ايران نيز علیرغم آنكه از زمان محمدبن زكريای رازی و بعد, ابوعلی سينا به بيماران روانی (ديوانگان آن زمان) توجه داشته و برای آنها از دستورات مختلف دارويي و روش های گوناگوني همچون تلقين استفاده می‌كردند, ولی بطور رسمی در سال 1336 برنامه های روانشناسی و بهداشت روان از راديوی ايران آغاز شد و در سال 1338 اداره بهداشت روانی در اداره كلّ بهداشت وزارت بهداری وقت، تشكيل گرديد. اگرچه از سال 1319 تدريس روانپزشكی در دانشگاه تهران آغاز شده بود با قبول استراتژی P.H.C توسط جمهوری اسلامی ايران و ايجاد شبكه های بهداشتی درمانی, در كشور, موضوع بهداشت روان به منزله جزء نهم خدمات اوّليه بهداشتی پذيرفته شد و در حال حاضر نيز از موضوعات بسيار ضروری در كشور, مورد توجه قرار دارد.

تعريف بهداشت روان

بهداشت روان، علمی است برای بهتر زيستن و رفاه اجتماعی كه تمام زوايای زندگی از اوّلين لحظات حيات جنينی تا مرگ اعم از زندگی داخل رحمي, نوزادی, كودكی تا نوجوانی, بزرگسالی و پيری را در بر می‌گيرد. بهداشت روان، دانش و هنری است كه به افراد كمك می‌كند تا با ايجاد روش هايی صحيح از لحاظ روانی و عاطفی بتوانند با محيط خود سازگاری نموده و راه حل های مطلوب‌تری را برای حل مشكلاتشان انتخاب نمايند.

تعريف سازمان جهانی بهداشت  

عبارت است از قابليت ارتباط موزون و هماهنگ با ديگران, تغيير و اصلاح محيط فردی و اجتماعی و حل تضادها و تمايلات شخصی به طور منطقی, عادلانه و مناسب. نتيجه آنكه مفهوم بهداشت روانی عبارت خواهد بود از تامين رشد و سلامت روانی فردی و اجتماعی، پيشگيری از ابتلاء به اختلال روانی, درمان مناسب و بازتوانی آن.

ويژگي های افرادي كه از نظر رواني سالم هستند

·         اين افراد نسبت به خود آرامش دارند يعنی به طور نسبتا معقولی احساس امنيّت و كفايت دارند

·         توانايي های خود را در حد واقعی، ارزيابی می‌كنند, نه بيشتر و نه كمتر

·         به خود احترام می‌گذراند (Self- respect) و كمبودهای خود را مي‌پذيرند

·         به حقوق ديگران احترام می‌گذارند

·         می‌توانند به ديگران علاقمند شوند و آن ها را دوست بدارند

·         می‌توانند احترام و دوستی ديگران را جلب كنند

·         می‌توانند نيازهای زندگی خود را برآورده سازند و برای دشواري هايی كه در زندگی آنها پيش می‌آيد راه حلّی پيدا كنند. آنها قادرند خود بينديشند و تصميم بگيرند

·         قادرند مسئوليت های روزمرة خود را با برگزيدن اهداف معقول پيش ببرند

·         تحت تاثير عواطف, ترس, خشم, عشق يا گناه خود بطوری قرار نمی‌گيرند كه زندگيشان پريشان شود.

چند نشانه هشدار دهنده برای ضعف روانی

·         احساس نگراني دائمی

·         ناشادی دائمی به علل ناموجّه

·         از دست دادن آسان تعادل روانی در بيشتر اوقات

·         بی خوابی مكرّر

·         افسردگی و سرخوشی متناوب بصورت ناتوان كننده

·         احساس بی‌علاقگی و تنفّر دائمی نسبت به مردم

·         آشفتگی زندگی

·         عدم تحمل دائمی فرزندان

·         همواره خشمگين و بعد دچار پشيمانی شدن

·         ترس بی جهت  دائمی

·         دائما حق را به جانب خود دادن و ديگران را ناحق شمردن

·         احساس درد و شكايت های بی‌شمار بدنی كه علّتی برای آن پيدا نمی شود.

·         به عقيده دكتر منينگر اگر شخصی وجود يكی از علائم فوق را در خود قطعی بداند بايد به او كمك شود.

جمعيت های آسيب پذير (High Risk) در بهداشت روان

گرچه بهداشت روان به مفهوم گفته شده, خود را در برابر تمام بيماران و همه افراد سالم متعهد می‌بيند اما گروه ها و جمعيت هايی نيازمندی بيشتری داشته و آسيب پذيری زيادتری از نظر بهداشت روان دارند. اين افراد عبارتند از: بيماران و معلولين روانی, عقب ماندگان ذهنی, بيماران صرعی, سالمندان, معتادان, بيكاران, نيازمندان اقتصادی, كودكان و نوجوانان, زنان باردار, جدا شده و داغديده, افراد بی سرپرست, زندانيان . . . و مهاجران.

Reference: PUBLIC HEALTH EBOOK