آلودگي هوا

چكيده‌ :

آلودگي هوا عبارت است از حضور يك و يا بيش از يك آلاينده در هواي آزاد مانند گرد و خاك ، دود غليظ ، گاز مه آلود ، بوي نامطبوع به مقدار كالي ، با خواص مشخص و مداوم كه مي تواند زندگي انسان ، گياه و جانوران و اصول انساني را به مخاطره اندازد

اولين آلاينده هاي‌هوا احتمالاً داراي منشأ طبيعي بوده اند دود ، بخار بدبو ، خاكستر و گازهاي متصاعد شده از آتشفشانها و آتش سوزي جنگلها ، گرد و غبار ناشي از توفانها در نواحي خشك ، در نواحي كم ارتفاع مرطوب و مه هاي رقيق شامل ذرات حاصل از درخت هاي كاج و صنوبر در نواحي كوهستاني ، پيش از آنكه مشكلات مربوط به سلامت انسان ها و مشكلات ناشي از فعاليت هاي انساني محسوس باشند ، كلا جزئي از محيط زيست ما به شمار مي رفتند ، به استثناي موارد حاد، نظير فوران آتشفشان آلودگي هاي ناشي از منابع طبيعي معمولاً ايجاد چنان مشكلات جدي براي حيات جانوران و يا اموال انسان ها نمي كنند اين در حالي است كه فعاليت هاي‌ انساني ، ايجاد چنان مشكلاتي از نظر آلودگي مي نمايند كه بيم آن مي رود بخشهايي از اتمسفر زمين تبديل به محيطي مضر براي سلامت انسان ها گردد

دود يكي از قديمي ترين آلاينده هاي هوا است كه براي سلامت بشر مضر است زماني كه دود ناشي از آتش حاصله از سوختن چوب توسط ساكنين اوليه غارها جاي خود را به دود ناشي از كوره هاي‌زغال سوز در شهر هاي پرجمعيت داد ، آلودگي هوا ، به قدري افزايش يافت كه زنگ خطر براي برخي از ساكنان آن شهرها به صدا درآمد در سال 61 بعد از ميلاد «سنكا» (seneca) فيلسوف رومي از هواي روم به عنوان هواي سنگين و از دودكش هاي هود با عنوان توليد كننده بوي بد نام برد

در سال 1273 ميلادي ، «ادوارد اول» پادشاه انگلستان عنوان كرد كه هواي لندن به حدي با دود و مه آلوده شده است و آزاد دهنده است كه از سوختن زغال سنگ دريايي جلوگيري خواهد كرد علي رغم هشدار پادشاه مذكور ، نابودي گسترده جنگل ها ، چوب را تبديل به يك كالاي كمياب نمود و ساكنان لندن را وادار ساخت تا به جاي كم كردن مصرف زغال سنگ به ميزان بيشتري از آن استفاده كنند

تا سال 1661 ميلادي يعني بيش از يك قرن بعد ، تغيير قابل ملاحظه اي در آلودگي هوا به وجود نيامد چاره جويي و پيشنهادات عبارت بودند از برچيدن تمامي كارخانه هاي اطارف شهر لندن و به وجود آمدن كمربند سبز در اطرفا شهر بالاخره اين چاره جويي ها كارساز شد

شواهدي دال بر علاقمندي جوامع انساني در غلبه بر مشكل آلودگي هوا وجود دارند كه از جمله مي ‌توان از تصويب و اجراي قوانين كنترل دود در شيكاگو سينسنياتي به سال 1881 نام برد ولي اجراي اين قوانين و قوانيني مشابه آنها با دشواري هايي مواجه گرديد و براي تميز نمودن هو يا جلوگيري از آلودگي بيشتر آن ، تقريبا كاري انجام نشد در سال 1930 در دره بسيار صنعتي ميوز در كشور بلژيك در اثر پديده وارونگي ، مه دود در يك فضاي معين محبوس گرديد در نتيجه 63 تن جان خود را از دست داده ، چندين هزار تن ديگر بيمار شوند حدود 18 سال بعد در شرايط مشابهي در ايالات متحه آمريكا ، يكي از اولين و بزرگ ترين فاجعه هاي زائيده آلودگي ها رخ داد ، يعني 17 نفر جان خود را باختند و 43 درصد جمعيت نورا در پنسيلوانيا بيمار شدند درست سه سال بعد از فاجعه مه دود لندن در سال 1952 ، ناديده گرفتن عواقب جدي آلودگي هوا غير ممكن گرديد

در روز سه شنبه 4 دسامبر سال 1952 حجم عظيمي از هواي گرم به طرف قسمت جنوبي انگلستان حركت كرده ، با ايجاد يك وارونگي دمايي سبب نشست يك مه سفيد در لندن شد اين مه دود به دستگاه تنفسي انسان سخت آسيب مي رساند در نتيجه بيشتر مردم به زودي با مشكلاتي از قبيل قرمز شدن چشمها ، سوزش گلو و سرفه هاي زياد مواجه شدند و پيش از آنكه در 9 دسامبر از سطح شهر دور شوند ، 400 مورد مرگ مربوط به آلودگي هوا گزارش كردند اين تعداد تلفات براي متوجه ساختن افكار بريتانيايي ها جهت تصويب قانون هواي تميز در سال 1956 كافي بود

قانون كنترل آلودگي هوا

اين قانون در ايالات متحده آمريكا به نام قانون كنترل آلودگي‌ هوا (قانون عمومي 159-84) به تصويب رسيد اما اين مصوبه تنها موجب به تصويب رسيدن يك قانون مؤثرتر گرديد اين قانون يك بار در سال 1960 و بار ديگر در سال 1962 بازنگري شد و به قانون هواي تميز سال 1963 (قانون عمومي 206-88) كه برنامه‌ هاي ناحيه اي محلي و ايالتي را براي كنترل هوا تشويق مي كرد و در عين حال حق مداخلته را براي دولت فدرال در صورت به خطر افتادن سلامت و رفاه اهالي ايالت در اثر آلودگي‌ ناشي از ايالات ديگر محفوظ نگه مي داشت ، الحاق گرديد

اين قانون معيارهايي براي كيفيت هوا وضع كرد كه بر اساس آنها ، استانداردهاي كيفيت هوا و گازهاي متصاعد شده در دهه 1960 ميلايد پي ريزي شد

اجراي قانون هواي تميز

اجراي قانون هواي تميز در سال 1970 به آژانس نو بنياد حفاظت محيط زيست (EPA) محول گرديد ، قانونب ه وضع استانداردهاي درجه اول و دوم كيفيت هواي محيط زيست پرداخت استانداردهاي اوليه متكي بر معيارهاي كيفيت هوا ، براي حفظ سلامت عموم مردم ، دامنه وسيعي از ايمني را در نظر مي گيرد در حالي كه استانداردهاي ثانوي كه آنها نيز متكي بر معيارهاي كيفيت هوا باشند ، براي حفظ رفاه عموم انسان ها ، به علاوه گياهان ، جانوران ، اموال و دارائي هستند

اصلاحات قانون هواي تميز به سال 1977 به تقويت باز هم بيشتر قوانين موجود پرداخته است اگر چه اين امكان وجود دارد كه تغييرات بيشتري نيز انجام شود ، كاملا محتمل است كه كنترل آلودگي‌هوا براي ايجاد شرايطي كه تحت آن هوا براي نسل هاي آينده تميزتر و سالم تر نگاه داشته شود ، از حمايت بيشتر عامه مردم برخوردار شود

مقدمه :

آلودگي محيط زيست از منابع گوناگون صورت مي گيرد با پيشرفت تمدن بشري و توسعه فن‌آوري و ازدياد روز افزون جمعيت ، در سال حاضر دنيا با مشكلي به نام آلودگي در هوا و زمين روبرو شده است كه زندگي ساكنان كره زمين را تهديد مي كند به طوري كه در هر كشور حافظت محيط زيست مورد توجه جدي دولتمردان است امروزه وضعيت زيست محيطي به گونه اي شده است كه مردم يك شهر يا حتي يك كشور از آثار آلودگي‌ در شهر يا كشور ديگر در امان نيستند

برفي كه در نروژ مي بارد مواد آلاينده اي به همراه دارد كه منشا آن از انگلستان و آلمان است يا باران اسيدي در كانادا نتيجه مواد آلاينده اي است كه منشأ آنها از ايالات متحده است در آتن گاهي مجبور مي شوند به علت آلودگي شديد هوا كارخانجات را تعطيل و رفت و آمد اتومبيلها را محدود كنند شهرهاي ديگر دنيا مانند مكزيكوسيتي ، رم و تهران نيز با مشكل آلودگي هوا دست به گريبانند آلودگي‌ درياها ، رودخانه ها ، درياچه ها اقيانوسها و جنگلها نيز موضوع بحث جدي مي باشند

آلودگي محيط زيست و لايه ازن

يكي از مسائلي كه در سال هاي اخير باعث نگراني دانشمندان شده ، مسئله تهي شدن لايه ازن و ايجاد حفره در اين لايه در قطب جنوب است لايه ازن در فاصله 16 تا 48 كيلومتري از سطح زمين قرار گرفته و كره زمين را در برابر تابش فرابنفش نور خورشيد محافظت مي كند هرگاه از مقدار لايه ازن ، 10 درصد كم شود ، مقدار تابشي كه به سطح زمين مي رسد تا 20 درصد افزايش مي يابد تابش فرابنفش موجب بروز سرطان پوست در انسان مي شود و به گياهان صدمه مي زند مولكولهاي كلروفلوئوركربنها (CFC ها) در از بين بردن لايه ازن مؤثرند از اين تركيبات بطور گسترده در دستگاه هاي سرد كننده و در افشانه ها (اسپري ها) استفاده مي شود.

اين مولكولها به علت پايداري آنها به استراتوسفر راه مي يابند و در آنجا بر اثر تباش خورشيد پيوند c-cl شكسته مي شود اتم كلر حاصل به مولكول ازن حمله مي كند و مولكول clo را مي دهد اين مولكول به نوبه خود با اكسيزژن تركيب شده ، مولكول o2 و اتم cl آزاد مي شود كه مجدداً در چرخه تخريب اوزون شركت مي كند از اين روست ، در عهدنامه سال 1978 مونترال قرار اين شده كه از مصرف كلروفلوئوروكربنها به تدريج كاسته شود و مواد ديگري به عنوان جانشين براي آنها يافت شود و يافتن چنين تركيباتي بطور مسلم كار شيميدانان است

طبقه بندي آلاينده ها

تمامي آلاينده هاي هوا را مي ‌توان بر اساس منشأ تركيب شيميايي و حالت فيزيكي شان طبقه بندي نمود اين طبقه بندي ها براي تنظيم بحث و بررسي در زمينه عوامل آلودگي هوا بكار مي روند آلاينده ها بسته به منشاءشان به دو گروه اوليه و ثانوي تقسيم مي شوند آلاينده هاي‌ اوليه از قبيل دي اكسيد سولفورها (SO2) ، اكسيد هاي نتيروژن (NO2) و هيدروكربنها (HC) ، آن دسته از آلاينده ها هستند كه مستقيما وارد اتمسفر شده اند و به همان شكل آزاد شده نيز در اتمسفر يافت مي شوند آلاينده هاي‌ ثانوي نظير اوزون (O3) و پراكسي استيل نيترات (PAN) آن دسته از آلاينده ها هستند كه در اتمسفر توسط يك واكنش فتوشيميايي در اثر هيدروليز و يا اكسيداسيون تشكيل مي شوند

تركيب شيميايي آلاينده ها

آلاينده ها اعم از گروه اوليه و ثانوي مي‌توانند بسته به تركيب شيميايي شان به دو گروه آلي يا معدني تقسيم شوند تركيبات آلي حاوي كربن و هيدروژن و بسياري از آنها داراي عناصري مانند اكسيژن ، نيتروژن ، گوگرد و فسفر مي باشند هيدروكربنها ، تركيبات آلي هستند كه تنها داراي كربن و هيدروژن اند آلدئيدها و كتونها داراي اكسيژن ، كربن و هيدروژن هستند ساير تركيبات آلي مهم در مورد آلودگي هوا عبارتند از : كربوكسيليك اسيدها ، الكلها ، اترها ، استرها ، آمين ها و تركيبات آلي گوگرددار مواد معدني يافت شونده در هواي غير آلوده عبارتند از كربن ، منوكسيد (CO) ، دي اكسيد كربن (CO2) ، كربناتها ، اكسيدهاي سولفور ، اكسيدهاي نيتروژن ، اوزون ، هيدروژن فلورايد و هيدروژن كلرايد

طبقه بندي آلاينده‌ها بر حسب حالت ماده

ذرات آلاينده ها

عبارتند از جامدات و مايعاتي كه شامل غبار ، دودهاي غليظ ، دود ، خاكستر ، غبار مه آلود و اسپري هستند تحت شرايط مناسب ذرات آلاينده ها از اتمسفر جدا و ته نشين مي شوند

آلاينده هاي گازي

آلاينده هاي گازي كه سيالهاي بي شكل اند ، كاملا فضاي آزاد شده در آن را اشغال مي كنند و بسيار شبيه به هوا عمل نموده ، از اتمسفر جدا نمي شوند در ميان آلاينده هاي معروف گازي از اكسيدهاي كربن ، اكسيدهاي سولفور ، اكسيدهاي نيتروژن ، هيدروكربنها و اكسيد كننده ها مي ‌توان نام برد

طبقه بندي ذرات

خواص فيزيكي كه عبارتند از اندازه ، شكل ، ته نشين شدن و كيفيت نوري

خواص شيميايي كه عبارتند از تركيبات آلي و معدني

خواص بيولوژيكي به صورت باكتريها ، ويروسها ، هاگها و غيره

نحوه تشكيل ذرات

ذرات را مي ‌توان بر حسب نحوه تشكيل به صورت غبار ، دود ، دود غليظ ، دود حاصل از خاكستر ، غبار مه آلود يا اسپري طبقه بندي نمود

غبار

غبار عبارت است از ذارت كوچك جامد به وجود آمده از خرد شدن جرمهاي بزرگ تر در حين فرآيندهايي نظير خرد كردن ، آسياب كردن يا انفجار كه ممكن است بطور مستقيم و يا غير مستقيم در اثر بكارگيري موادي از قبيل زغال سنگ ، سيمان يا دانه ها وارد اتمسفر شوند

دود

دود از ذرات ريز جامد از احتراق ناقص ذرات آلي نظير زغال سنگ ، چوب يا تنباكو كه عمدتا از كربن و ساير مواد قابل احتراق تشكيل يافته اند ، تشكيل مي شود

دود غليظ

دود غليظ از ذرات جامد ريز از مايع شدن بخاراتمواد جامد تشكيل مي شود دود غليظ ممكن است در اثر تصعيد ، تقطير ، تكليس شدن يا فرآيندهاي ذوب فلزات به وجود آيد

دود ناشي از خاكستر

دود ناشي از خاكستر از ذرات غير قابل احتراق ريزي كه در گازهاي حاصل از احتراق زغال سنگ به وجود مي‌ آيد تشكيل يافته است

غبار مه آلود

غبار مه آلود از ذرات مايع يا قطرات تشكيل شده در اثر مايع شدن بخار ، پراكندگي يك مايع يا انجام يك واكنش شيميايي به وجود مي‌ آيد

ذرات آلي موجود در اتمسفر :

فنلها ، اسيدهاي آلي و الكلها

معروف ترين ذرات معدني موجود در اتمسفر :

نيتراتها ، سولفاتها و فلزات آهن ، سرب ، منگنز ، روي و واناديم

منابع توليد ذرات

ذرات ممكن است گرد گياهان ، هاگها ، باكتريها ، ويروسها ، تك ياخته ايها ، قارچها و بقاياي زنگ زدگي و غبار ناشي از فعاليت هاي آتشفشاني و يا مواد مضر به سلامت انسان ها (دود ناشي از خاكستر ، دود ، دوده ها ، اكسيدهاي فلزي و نمكها ، فلزات روغني يا قيري ، قطرات اسيدي ، سيليكاتها و ساير غبارهاي معدني و دودهاي غليظ فلزي) باشند.

استانداردها و كنتل ذرات

اگر چه كنترل ذرات در محل توليد آنها يا به كمك رقيق سازي انجام پذير است ، اما اين اصل كه رقيق كردن راه حل مشكل آلودگي است ، داراي كاربرد نيست و نمي توان از آن به عنوان يك روش كنترل كننده مفيد نام برد تنها روش قابل قبول كنترل در محل توليد كننده آلودگي‌ و متكي به اصول ته نشين سازي ، سانتريفوژ ، فشرده نمودن ، فيلتراسيون بارهاي الكتريكي مي باشند

اين آلودگي هواست كه طبيعت زيبا را در خود گم مي كند و زندگي سالم را نه تنها از انسان ها بلكه از تمام موجودات سلب مي كند

موضوع چيست ؟

اوزون كه جزء اصلي مه دود است ، گازي است كه از تركيب اكسيد نيتروژن و هيدروكربنها در حضور نور آفتاب به وجود مي‌ آيد در اتمسفر ، ازن بطور طبيعي به صورت لايه اي كه ما را از اشعه ماوراي بنفش محافظت مي كند ، وجود دارد ولي زماني كه در سطح زمين توليد شود ، كشنده است

اوزون از كجا مي آيد؟

اتومبيلها ، كاميونها و … ، يكي از اصلي ترين منابع اوزون هستند در سال 1986 ، مقدار حيرت انگيز 5/6 ميليون تن هيدروكربنهاي مختلف و 5/8 ميلوين تن كسيدهاي نتيروژن توسط خوردروهاي موتوري وارد هوا شدند نيروگاهها ، كارخانه هاي‌شيميايي و پالايشگاههاي نفت نيز سهم بزرگي در همين مسأله دارند و نيمي از انتشار هيدروكربنهاو نيتروژن در كشور آمريكا مربوط به آنهاست

خطر مه دود

صدمات ريوي ناشي از هواي آلوده به اوزون ، خطري است كه هر 3 نفر از 5 نفر با آن روبرو هستند اكثر مردم نمي‌ دانند كه مه دود به غير از انسان به ساير موجودات زنده هم آسيب مي رساند مه دود ازني ، مسئول صدمات زياد به درختان كاج و نابودي محصولات كشاورزي در بسياري از مناطق كشاورزي است

هواي آلوده چيست؟

هر ماده اي كه وارد هوا شود ، خواص فيزيكي ، شيميايي و زيستي آن را تغيير مه و به چنين هواي تغيير ياففته ، هواي آلوده گويند

عوامل آلوده كننده هوا

عوامل طبيعي : فوران هاي شديد آتشفشان ، وزش توفان ، بادهاي شديد و … ، گازها و ذراتي را وارد هوا مي كنند و سبب آلودگي آن مي شوند

فعاليت انسان : كارخانجات صنعتي ، كشاورزي ، شهرسازي ، وسايل گرمازا ، نيرگاهها ، وسايل نقليه و … ، از عوامل آلوده كننده هوا هستند

مواد آلوده كننده هوا

منوكسيد كربن : گاز سمي منوكسيد كربن ، بطور عمده مربوط به خودروهايي است كه مصرف سوخت آنها بنزين مي باشد اين خودروها مقدار زيادي گاز CO را از طريق لوله اگزوز وارد هوا مي كنند

دي اكسيد گوگرد : عمدتا مربوط به نفت كوره (نفت سياه) است كه در بعضي صنايع و تأسيسات حرارت مركزي و توليد نيرو مورد استفاده قرار مي گيرد

اكسيد هاي‌نتيروژن دار : بطور عمده مربوط به نفت كوره ، گازوئيل و مقدار كمتري مربوط به مصرف بنزين و نفت سفيد است

هيدرو كربن هاي سوخته نشده : عمدتاً مربوط به خودروهايي است كه بنزين مصرف مي كنند نفت كوره و گازوئيل در اين مورد هسم كمتري دارند

ذرات ريز معلق : بطور عمده ، از سوختن نفت كوره حاصل مي شود

برميد سرب : در نتيجه مصرف بنزين در موتور اتومبيل ها حاصل مي شود

ساير تركيبات سربي : بنزين خودروها اغلب داراي ماده اي به نام تترا اتيل سرب است كه به منظور روان كردن كار سوپاپ ها و به سوزي بنزني به آن اضافه مي شود اين ماده هنگام سوختن بنزين ، باعث پراكنده شدن ذره هاي جامد و معلق تركيبات سرب در هوا مي شود كه هم سمي اند و هم به صورت رسوب هاي جامد وارد دستگاه تنفسي مي شوند

ولي اكنون انسان اين سپر محافظ را از بين مي برد كلروفلوئوروكربنها (CFCS) ، هالونها ، (halons) و ساير مواد شيميايي مصنوعي ، در 10 تا 50 كيلومتري بالاي سر ما شناورند آنها تجزيه شده ، مولكولهايي آزاد مي كنند كه اوزون را از بين مي برد

CFC ها چه موادي هستند؟

CFC ها موادي هستند كه صدها مصرف گوناگون دارند زيرا آنها تقريباً غير سمي و مقاوم در برابر شعله بوده ، به راحتي تجزيه نمي شوند به خاطر چنين پايداري ، آنها تا 150 سال باقي خواهند ماند گازهاي CFC به آرامي تا ارتفاعات 40 كيلومتري صعود كرده و در آنجا تحت نيروي عظيم تشعشعات ماوراي بنفش خورشيد شكسته شده ، عنصر شيميايي كلر را آزاد مي كنند

بعد از آزادي هر اتم كلر قبل از برگشت به زمين كه سالها طول مي كشد ، حدود صد هزار مولكول اوزون را از بين مي برد سه و شايد پنج درصد لايه ازن در سطح جهان تاكنون توسط گازهاي CFC تخريب شده است

آلودگي آب (water pollution)

آلودگي آب مشكل بزرگي است به طوري كه نتايج پژوهش پيرامون آن از صدها بلكه هزاران مقاله ، مجله و كتاب تجاوز مي كند

به نظر شما چه كساني مشكل آلودگي‌ آب را به وجود مي‌ آورند ؟

چه كساني بهاي تميز كردن آب را خواهند پرداخت؟

تاريخچه

در نوامبر سال 1986 بر اثر ريزش موادي شامل جيوه و انواع مواد آلي سمي مانند آفت كشها در رودخانه راين ، تمام آبزيان از شهر بال سوئس تا ساحل هلند كشته شدند در سالهاي اخير با غرق شدن تانكرهاي بزرگ نفتي اقيانوس پيما يا به گِل نشستن آنها آسيبهايي به حيات دريايي وارد آمد

در سال 1983 بر اثر 11000 واقعه آلوده كننده در حدود 120 ميليون ليتر مواد آلوده كننده در آبهاي ايالات متحده تخليه شده است

تعريف آلودگي‌ آب

در سال 1969 براي آلودگي آب تعريفي ارائه داد : آلودگي‌ عبارت است از افزايش مقدار هر معرف اعم از شيميايي ، فيزيكي يا بيولوژيكي كه موجب تغيير خواص و نقش اساسي آن در مصارف ويژه اش شود

خواص آب

خواص آب شامل خصوصيات فيزيكي ، شيميايي و بيولوژيكي مي باشد :

الف) خصوصيات فيزيكي آب

آب آشاميدني بايد بي رنگ ، زلال و شفاف باشد تيره بودن آب به دليل معلق بودن مواد غير ضروري مانند ماسه ريز ، رس ، جلبك و موجودات زنده در آن است و باعث تيرگي مي شوند

آب آشاميدني نبايد بو و طعم نامطلوبي داشته باشد بو و طعم آب مربوط به املاح معدني و يا مواد آلي موجود در آن است

PH آب بايد حدود 7 باشد وجود گازهايي از قبيل هيدروژن ، سولفور و انيدريد كربنيك در آب ايجاد اسيديته نموده و PH آب را پايين مي‌ آورد و در نتيجه باعث زنگ زدگي و خوردگي لوله ها مي شود

ب) خصوصيات شيميايي آب

آب آشاميدني هميشه مقداري املاح در آن وجود دارد و هيچگاه خالص نيست وجود املاح در آب تا حدود معيني مجاز و قابل قبول است و بيش از آن بر سلامت انسان تأثير مي گذارد اين املاح عبارتند از انواع بيكربنات ها (كلسيم و منيزيم و كلرورهام مقدار اين املاح اگر از حد معين در آب باشد ، ايجاد سختي مي نمايد كه به آن آب سخت مي گويند يكي از مشخصات آب سخت آن سات كه صابون در آن كف نمي كند اگر آب حاوي بيكربنات كلسيم و منيزيم باشد با جوشاندن آب اين مواد در جدار ظرف رسوب مي كنند

ج) خصوصيات بيولوژيكي آب

آب محيط مناسبي براي فعاليت و رشد و نمو بعضي از موجودات از قبيل باكتري ها ، قارچ ها، تك ياخته اي ها ، مخمرها و كپك ها مي باشد رشد و نمو اين موجودات در آب موجب تغييرات فيزيكي و شيميايي آب شده و آن را از نظر بهداشتي ناسالم مي كند آلوده شدن آب ، موجب بيماري هاي جدي حتي همه گير مي شود

عوامل آلوده كننده آب

آب يكي از مهمترين و بنيادي ترين عامل حيات موجودات زنده است از اين نظر جلوگيري از آلودگي آب نيز به همان نسبت مهم و مورد توجه مي باشد عوامل آلوده كننده آب بسيار گوناگون اند و مي‌توانند هم منابع آبهاي زيرزميني و هم آبهاي سطحي را آلوده كنند

عوامل آلوده كننده آبهاي زيرزميني :

كانيهاي موجود در معادن سطحي كه در اثر تغيير و تبديل به عامل آلوده كننده مبدل مي شود مثلا آب جاري سطحي (حاصل از باران و … ) هنگام عبور از معادن زغال سنگ ، دي سولفيد آهن «II » (پيريت) همراه با زغال سنگ را در خود حل كرده و سپس در اثر واكنش ، هوا آن را به اسيد سولفوريك تبديل مي كند اسيد حاصل ضمن عبور از لايه هاي مختلف مخازن زيرزميني ، موجب آلوده شدن آن مي شود

جمع شدن فاضلابهاي شهري به ويژه اگر در يك حوزه آهكي و يا شني وارد شوند از ان كه در معرض باكتريها قرار گيرند و تجزيه شوند ، مستقيما و به راحتي به مخازن زيرزميني نفوذ پيدا كرده و موجب آلوده شدن آنها مي شود

ضايعات راديواكتيوي : يكي از عوامل آلوده كننده مه ممنابع آبي زيرزميني است كه امروز يكي از راه هاي رفع آنها ه در حقيقت مشكل بزرگي براي صاحبان تكنولوژي هسته اي نيز به شمار مي رود دفن آنها در زيرزمين است علاوه بر دفن ضايعات راديواكتيو در زيرزمين ، همه انفجارهاي هسته اي زيرزميني نيز موجب آلوده شدن آبهاي زيرزميني مي شود

عوامل آلوده كننده آبهاي سطحي :

آلوده كننده هاي صنعتي :

بسياري از ضايعات صنعتي به آبزيان زيان هاي جدي مي رسانند اين ضايعات براي خنثي شدن مقدار زيادي از اكسيژن محلول در آب را به مصرف رسانيده و موجب كاهش اكسيژن مورد نياز براي آبزيان مي شود و تهديد به مرگ مي كنند از طرف ديگر بسياري از خود اين ضايعات سمي بوده و موجب مسموميت آبزيان مي شوند مانند فلزات سنگين ، جيوه ، سرب ، مس و غيره

وارد شدن تركيبات فسفردار و نيتروژن دار در آب موجب رشد جلبك هايي مي شود كه ضمن ايجاد بو و مزه غير طبيعي آب ، اكسيژن آب را مصرف كرده و باعث كاهش ميزان آن و بروز صدمات و تلفات آبزيان مي شود

فاضلاب خانگي :

كليه پاك كننده ها كه وارد آب هاي سطحي مي شوند تركيباتي را در آبها وارد مي كنند كه اگر خنثي نشوند و يا توسط ميكرو اورگانيسم ها تجزيه و تخريب نشوند به صورت سمي مهلك زيان بسياري براي آبزيان به بار مي‌ آورند

حشره كشها ، سموم دفع آفات نباتي و كودهاي شيميايي : كه از ضروريات توسعه كشاورزي است ناخواسته موجب آلودگي آبهاي سطحي مي شوند مانند ددت DDT را نام برد

طبقه بندي آبهاي آلوده

آبهاي آلوده اي كه پس از تصفيه دوباره مي ‌توان استفاده كرد :

آبهاي آلوده اي كه در كارخانجات و مراكز صنعتي توليد شده ، به شدت سمي هستند و نمي توان براي مصارف خانگي استفاده كرد و براي برگشت دوباره به محيط زيست بايد به صورت دقيق تصفيه شوند

آبهايي كه مصارف خاصي داشته ، قابل استفاده مجدد نمي‌ باشند مانند آبهاي صنايع – نوشابه سازي

فاضلاب هاي صنعتي

فاضلاب هاي صنعتي ، فاضلابهايي هستند كه از صنايع مختلف حاصل مي شوند و نسبت به نوع صنايع ، تركيبات شيميايي مختلفي دارند و وقتي وارد درياها مي شوند ، باعث آلودگي آب و مرگ آبزيان مي‌ گردند

مواد شيميايي موجود در فاضلابهاي صنعتي

بسته به نوع كارخانه ها و محصول توليدي آنها ، تركيبات شيميايي و درصد آنها در پسابهاي صنعتي متفاوت است اما از مهمترين اين تركيبات مي ‌توان به آرسنيك ، سرب ، كادميم و جيوه اشاره كرد اين مواد از طريق پساب كارخانجات تهيه كاغذ ، پلاستيك ، مواد دفع آفات نباتي ، استخراج معادن وارد آب هاي جاري و محيط زيست مي شود

از مهمترين فجايع آلودگي با جيوه به فاجعه آلودگي آب رودخانه ميناماتا در ژاپن با تركيبات ارگانومركوريك كه به عنوان كاتاليزور در كارخانه پلاستيك سازي استفاده مي شود مي ‌توان اشاره كرد كه طي آن مردم اطراف رودخانه به مرض اسرار آميزي مبتلا شدند كه ناشي زا وجود جيوه فراوان در بدن آنها بود و هزاران نوزاد ناقص الخلقه و فوت تعدادي از مردم ، نتيجه آلودگي آب يا پساب اين كارخانه بود

فاضلاب هاي كشاورزي

در اين فاضلاب ها ، سموم كشاورزي مانند هيدرو كربنهاي هالوژنه ، DDT ، آلودين ، تركيبات فسفردار نظير پاراتيون وجود دارد مخصوصاً تركيبات هالوژنه بسيار خطرناك هستند و هنگامي كه توأم با آب كشاورزي در لايه هاي زمين نفوذ نمايند يا به بيرون از محيط كشاورزي هدايت شوند ، باعث ايجاد فاضلاب هاي كشاورزي فوق العاده خطرناك مي شوند

فاضلاب هاي شهري

اين فاضلاب ها از مصرف خانگي آب حاصل مي شود در اين پسابها انواع موجودات ريز ، ميكروبها و ويروس ها و چند نوع مواد شيميايي معين وجود دارد كه عمده ترين آن آمونياك و نيز مقداري اوره مي باشد اين فاضلابها بايد از مسير هاي سربسته به محل تصفيه هدايت گردند جهت خنثي سازي محيط قليايي اين فاضلابها كه محيط مناسب براي رشد و نمو ميكروبهاست ، از كلر استفاده مي شود

انواع آلاينده هاي موجود در فاضلاب هاي شهري

آلاينده بيولوژيكي :

از دفع پسابهاي بيمارستاني و مراكز بهداشتي شهري ناشي مي شود

آلاينده هاي شيميايي :

بيشتر آلاينده هاي شيميايي از دفع پسابهاي خانگي شامل مصرف شوينده هاست كه روز به روز مصرف آنها بيشتر مي شود اين آلاينده ها به علت وجود عامل حلقوي در ساختمان مولكول شوينده (ABS) ، غير قابل تجزيه بيولوژيكي در تصفيه خانه ها هستند

فرمول عمومي : (LABS) : linear Alkgl Benzo Sulturic acid = RR / (C6M5) SO3H

امروزه در كشور ژاپن و آمريكا ، شوينده حلقوي را تبديل به خطي نموده اند كه قابل تجزيه بيولوژيكي در تصفيه خانه ها است ولي در اكثر كشورها به علت ارزان بودن (LABS) هنوز هم از اين ماده در صنعت شوينده ها استفاده مي شود

ساير آلوده كننده ها :

مواد جامد و رسوبات ، مواد راديواكتيو ، مواد نفتي و آلوده كننده هاي حرارتي مثل نيروگاهها

آلودگي آب در جهان

حدود 69 % آب مصرفي جهان ، صرف كشاورزي و عموماً آبياري مي شود 23 % به مصرف صنايع مي رسد و مصارف خانگي تنها حدود 8 % را شامل مي شود در كشورهاي توسعه يافته ، كشاورزي و صنايع ، بيشترين مصرف آب را داشته ، بالاترين نقش را در آلودگي آب ها دارد

پروژه GEMS

نزديك به سه دهه است كه سازمان بهداشت جهاني و برنامه محيط زيست سازمان ملل ، تحت پروژه اي به نام GEMS (سيستم مراقبت زيست محيطي از جهان) ، كيفيت محيط زيست را از نظر اندازه گيري كيفيت هوا ، آب ، آلودگي مواد غذايي و شاخصهاي بيولوژيكي مورد مراقبت قرار مي دهند براي جمع آوري اطلاعات در مورد كيفيت آب بيش از 50 پارامتر انتخاب شده است كه مهمترين آنها عبارتند از :

DO (اكسيژن محلول) ، BOD (اكسيژن مورد نياز واكنش هاي بيو شيميايي) ، COD (اكسيژن مورد نياز واكنش هاي شيميايي) ، ميزان كلروفرمها و نيتراتها و فلزات سنگين مي باشد

تصفيه آب و فاضلاب ها

آب و فاضلاب ها براي استفاده و براي برگشت به محيط يا استفاده مجدد نياز به تصفيه دارند روشهاي مختلفي براي تصفيه آبها و فاضلاب ها وجود دارد كه بسته به مصارف آب و نوع آلودگي از اين روش ها استفاده مي شود عمده ترين روش هاي تصفيه آب عبارت اند از :

تصفيه مكانيكي آب

تصفيه شيميايي آب

تصفيه آب به روش اسمز معكوس

تصفيه بيو شيميايي آب

فيلتراسيون آب

جنگلها و ضايعات جنگلي

چوب ، خرده هاي چوب و خاك اره ، از منابع جنگلي زيست توده به شمار مي روند اين منبع انرژي از قرنها پيش براي مصارف خانگي و صنعتي مورد استفاده قرار مي گرفته است حدود صدو پنجاه سال پيش ، 75 درصد از انرژي مورد نياز بشر از زيست توده (عمدتا از جنگلها و ضايعات جنگلي) تأمين مي شد در حال حاضر ، سالانه د رجهان بيش از 2/1 گيگاتن چوب به مصرف توليد انرژي مي رسد

بسياري از صنايع كشورهاي در حال توسعه ، مانند صنايع پخت نان ، فرآوري محصولاتي مانند شكر ، چاي ، قهوه ، نارگيل ، كاكائو و كارخانه هاي آجرپزي و آهك پزي ، از اين ضايعات به عنوان سوخت استفاده مي كنند

به اعتقاد كارشناسان فائو (سازمان خواربار و كشاورزي ملل متحد) ، ترويج و توسعه كشاورزي و جنگلداري ، مهمترين راه پيشگيري از فقر غذايي و تأمين انرژي مورد نياز مردم جهان است درختستان هاي انرژي ، اخيرا در برخي از كشور هاي اسكانديناوي و خاور دور توسعه يافته اند وسعت جنگل هاي انرژي در كشور برزيل ، بالغ بر 2 ميليون هكتار است كه عمدتا به كشت اوئكاليپتوس اختصاص يافته اند توليدات حاصل از اين جنگلها 50-30 تن در سال است

مساحت جنگل هاي‌ ايران در سال 1374 ، افزون بر 3/21 ميليون هكتار بوده است ميزان زيست توده جنگل هاي كشور ، حدود 2/556 تن در هكتار برآورد شده است كه 446 تن در هكتار آن متعلق به جنگل هاي شمال است مساحت مراتع كشور در همان سال ، حدود 90 ميليون هكتار و زيست توده آن ، حدود 12 ميليون تن تخمين زده شده است احياء و توسعه جنگلها ، علاوه بر توليد انرژي ، بسياري از مشكلات زيست محيطي مانند آلودگي هوا ، فرسايش و رانش خاك ، ناپايداري شيبها ، زايش مواد معدني خاك و نابودي بوم سازگان (اكوسيستمهاي) طبيعي را كم مي كند

محصولات و ضايعات كشاورزي

اين دسته از منابع زيست توده ، شامل گياهان مختلفي مانند ذرت ، برنج ، سيب زميني ترشي (سورگم) ، نيشكر ، انواع ميوه ، گياهان روغني و ضايعات انها مانند سبوس برنج ، كاه و غره است هر سال كه در سراسر جهان مقدار زيادي محصولات كشاورزي توليد مي شود ضايعات فراواني نيز ايجاد مي گردد كه اكثرا بطور كامل ، مورد استفاده قرار نمي گيرد بطور نسبي ، 25 درصد وزن هر محصول كشاورزي تفاله است ، 25 درصد وزن برنج ، متعلق به سبوس آن است حدود 45 درصد از بادام زميني نيز پوسته است

مطالعات انجام شده نشان مي دهد كه به لحاظ نظري مي ‌توان نيازهاي سوخت خانگي مناطق روستايي را از طريق ضايعات تأمين كرد

الكل و بيوديزل ، دو فرآورده انرژي زاي مهمي هستند كه از محصولات و ضايعات كشاورزي به دست مي‌ آيند مخلوط 22 درصدي اتانول با بنزين (موسوم به گازوئيل) ، بدون تغيير ساختمان موتورهاي احتراق داخلي ، در بيش از ده ميليون خودرو ، مورد استفاده قرار گرفته است طرح «پروالكل» در برزيل ، موفق ترين برنامه توليد «زيست انرژي» جهان است طي اين برنامه ، سالانه 12 گيگاليتر اتانول (عمدتا از ضايعات نيشكر) توليد مي شود كه 62 درصد مصرف سوخت خودروهاي اين كشور را تأمين مي كند كشورهاي زيمبابوه ، مالاوي و آمريكا نيز مدتي است كه برنامه سوخت الكلي (با استفاده از ذرت ـ نيشكر) را آغاز كرده اند از جمله محصولات كشاورزي مهم كه براي توليد الكل بسيار مناسب است ، مي ‌توان به سورگم (سيب زميني ترشي) اشاره كرد آزمايشهاي انجام شده ، نشان مي دهند كه از تن غده سيب زميني ترشي ، 85 ليتر اتانول توليد مي شود در صورتي كه از هر هكتار 40 تن محصول برداشت شود ، بيش از 3000 ليتر الكل از هر هكتار به دست مي‌ آيد

ضايعات فاضلاب هاي صنعتي

در پساب برخي از كارخانه ها مانند صنايع نساجي ، الكل سازي ، چوب و كاغذ و پساب و ضايعات صنايع غذايي مانند پنير سازي و توليد آب ميوه ، مقدار زيادي زيست توده وجود دارد كه مي ‌توان از آنها براي توليد انرژي و غذاي دام استفاده كرد حدود 20 درصد از وزن ميوه را تفاله تشكيل مي دهد (بسته به نوع ميوه ، اين مقدار بين 9 درصد تا 25 درصد متغير است) طبق آمار وزارت كشاورزي در سال زراعي 72-71 ، حدود 1220000 تن تفاله تنها از ميوه ه انگور ، سيب درختي و مركبات در كشور ما حاصل شده است يك كارخانه آب ميوه با ظرفيت 190 متر مكعب در روز ، بطور متوسط 100 تن تفاله توليد مي كند اگر كارخانه در تمام روزهاي سال كار كند ، تفاله توليدي به 36500 تن در سال مي رسد

چنانچه از اين تفاله ها براي توليد الكل استفاده شود ( با تبديل 5 درصد وزن) ، از همين يك كارخانه سالانه 1825 تن (3/2 ميليون متر مكعب) الكل به دست مي‌ آيد كه صرفه اقتصادي چشمگيري را به همراه دارد يكي ديگر از صنايع غذايي كه فاضلاب آن آلودگي شديد در محيط زيست ايجاد مي كند ، صنايع پنير سازي است آب پنير مايعي است كه پس از حذف چربي و كازئين شير ، طي فرآيند پنير سازي به دست مي‌ آيد توليد سالانه در كشور ما بيش از 80 هزار تن است كه 20 هزار تن آن در واحدهاي صنعتي توليد مي شود با توجه به اينكه بطور ميانگين از تهيه هر كيلوگرم پنير ، 8 كيلوگرم آب پنير استحصال مي شود ، در هر سال 160 هزار تن آب پنير در كارخانه هاي پنير سازي ايران توليد و در محيط رها مي شود

از آب پنير ، هم به منظور غذاي دام و هم براي توليد الكل مي ‌توان استفاده كرد در صنايع غذاي دام ، با پرورش موجودات زنده ذره بيني كه مي‌توانند پروتئين زيادي را در خود جمع كنند و رشد بسيار خوبي بر روي آب پنير دارند ، زيست توده بسيار غني و مغذي تهيه مي كنند ، كه پس از خشك كردن و آسياب كردن ماده حاصل ، آن را به مصرف غذاي دام مي رسانند در بسياري از كشورهاي جهان ، از آب پنير به منظور توليد الكل استفاده مي شود در كشور ما فعاليت هايي در اين زمينه انجام شده است به عنوان مثال ، مي ‌توان به توليد اتانول از آب پنير ، در كارخانه شير پاستوريزه اصفهان اشاره كرد

ضايعات جامد شهري را مي ‌توان به دو دسته تقسيم كرد :

زباله هاي معمولي : مانند زباله منازل ، ادارات ، فروشگاهها و رستورانها (پسمانده مواد غذايي ، كاغذ ، كارتن و … ) ، زباله هاي حجيم خانگي (وسايل چوبي مانند كمد ، ميز و … ) زباله باغها و گلخانه ها (شاخه و برگ و … )

زباله هاي ويژه : مانند زباله هاي صنعتي ، نخاله هاي ساختماني ، لاستيكهاي فرسوده ، مواد تابش زاي هسته اي (راديواكتيو) و زباله هاي آلوده بيمارستاني

بهترين روش براي حذف ضايعات جامد دسته اول و استفاده بهينه از آنها ، تهيه كمپوت (تجزيه مواد آلي رطوبت و گرما ، در شرايط هوازي) است كود حاصل از اين روش ، بسيار غني است و از آن مي ‌توان در گلخانه ها ، باغها و مزارع استفاده كرد با توجه به حجم بسيار زيد زباله در شهرهاي مختلف (به عنوان مثال روزي 500 تن زباله در شهر اصفهان) ، روش تهيه كمپوت بسيار مقرون به صرفه است در حال حاضر ، سازمان بازيافت و تبديل مواد شهرداريهاي تهران و اصفهان به انجام اين مهم مي پردازد در كشورهاي مختلف با استفاده از روشهاي گازي كردن و پيروليز ، ضايعات جامد را به گاز تبديل مي كنند گاز حاصل ، در مولدها و توربينهاي بخار به برق تبديل مي شود

از مهمترين ضايعات جامد كه معمولا به هدر مي روند ، مي ‌توان به پسماندهاي آشپزخانه اي اشاره كرد مكان هاي‌ بزرگي مانند كارخانه ها ، هتلها ، مسافرخانه ، رستوران ها ، ادارات ، بيمارستانها و … داراي آشپزخانه هاي بزرگي هستند ضايعات اين آشپزخانه زياد است و بيشتر شامل باقيمانده غذاهاي پخته شده و پوست ميوه ها و سبزيها مي باشد اين اماكن براي حمل و دور ريختن زباله ، مبالغ زيادي هزينه مي كنند بدتر از همه اينكه زباله ها غالبا در فضاي باز رها مي شوند و محيط زيست را آلوده مي كنند سوزاندن آنها نيز با ورود مشتقات گوگرد ، هيدروكربنهاي كلري و مواد سنگين به جو زمين مي شود و آلودگي هوا را به همراه دارد.

در اين آشپزخانه ها از سوخت هايي مانند گاز طبيعي ، نفت سفيد ، چوب ، زغال يا برق براي پخت و پز استفاده مي كنند ، در حالي كه پسماندهاي آشپزخانه اي منبع مناسبي براي توليد زيست گاز هستند و تعبيه يك گوارنده كوچك در كنار آشپزخانه ، انرژي مورد نياز را تأمين مي كند زيست گاز حاصل نه تنها جايگزين سوخت هاي سنگواره اي مورد استفاده در آشپزخانه مي شود ، بلكه حتي براي تأمين روشنايي نيز مي ‌توان از آن استفاده كرد كود حاصل از تخمير بي هوازي را نيز مي ‌توان براي استفاده از گوارنده هاي توليد زيست گلاز از پسماندهاي آشپزخانه اي ، در كشور هند بسيار رايج است

فاضلاب هاي شهري و روستايي از عمده ترين آلاينده هاي محيط زيست هستند اين فاضلابها انرژي نهفته قابل ملاحظه اي دارند و بهترين روش آزاد سازي اين انرژي ، تخمير بي هوازي فاضلاب و توليد گاز متان است كه مي ‌توان از آن براي گرمايش يا به حركت درآوردن موتور مولد و توليد الكتريسيته استفاده كرد فضولات دامي نيز انرژي نهفته قابل ملاحظه اي دارند و مي‌توانند در توليد زيست گاز مورد استفاده قرار گيرند در كشور ما ، 72 ميليون رأس دام وجود دارد كه مي ‌توان از فضولات آنها ، روزانه حدود 4 ميليون متر مكعب گاز متان ـ معادل 25500 بشكه نفت خام ـ به دست آورد

در زمينه توليد زيست گاز ، برنامه هاي عظيمي در چين و هند به انجام رسيده است در كشور چين ، بيش از 7 ميليون متر مكعب زيست گاز توليد مي كنند زيست گاز حاصل از اين گوارنده ها ، نيازهاي انرژي 50 ميليون روستايي را تأمين مي كند در كشور ما ، توسط برخي از مؤسسات پژوهشي و دانشگاهي ، بررسي هايي در زمينه توليد زيست گاز انجام گرفته و منجر به ساخت 60 دستگاه آزمايشي زيست گاز شده است سازمان انرژي هاي نو وزارت نيرو ، مهمترين اهداف توليد زيست گاز را در كشورمان ، به شرح زير خلاصه كرده است :

توليد انرژي

پيشگيري از آلودگي هاي زيست محيطي ناشي از فضولات شهري و روستايي

توليد كود غني و بهداشتي از هزاران تن لجن ، فاضلاب و فضولات كشتارگاه ها

نتيجه گيري

با تخريب ازن در لايه هاي بالاي اتمسفر ، كره زمين اشعه ماوراي بنفش دريافت مي كند كه موجب بروز سرطان پوست ، بيماري آب مرواريد چشم و تضعيف سيستم دفاعي بدن مي شود با نفوذ بيشتر اشعه ماوراي بنفش از لايه هاي اتمسفر ، اثرات آن روي سلامتي بدتر شده ، بهره دهي محصولات كشاورزي و جمعيت ماهي ها كاهش خواهد يافت و آسايش هر فرد روي اين سياره تحت تأثير قرار خواهد گرفت

نگراني روز افزون

اثرات زيست محيطي مقادير عظيمي از مواد زايد خطرناك كه هر ساله توليد مي شود ، موجب نگراني بيش از پيش شده است در سال 1983 ، 266 ميليون تن مواد زايد خطرناك توليد شده است

تهديد اكوسيستم ها

كشورهاي پيشرفته بيش از هفتاد هزار ماده شيميايي مختلف توليد مي كنند كه بيشتر آنها بطور كامل از نظر ايمني آزمايش نشده اند استفاده نامحتاطانه از اين مواد ، مواد غذايي و آب و هواي ما را آلوده كرده ، اكوسيستم هايي را كه ما به آنها متكي هستيم ، شديداً تهديد مي كند

راهيابي مواد شيميايي به محيط زيست

مواد شيميايي به بخش جدا نشدني از زندگي روزانه ماتبديل گشته اند ما از وسايل رفاهي مانند پلاستيكها ، پوردهاي رختشويي و آروزولها كه از مواد شيميايي ساخته شده اند ، استفاده مي كنيم ولي اغلب از هزينه پنهاني كه ناشي از آنهاست بي خبريم نهايتا آنها ز طريق محل هاي دفن زباله ، زهكشيها و فاضلاب ها به آب و يا زمين راه پيدا مي كنند

مواد سمي در پلاستيك ها

اگر چه مصرف كنندگان به ندرت محصولات پلاستيكي را كه روزانه ساخته مي شود و بسته بندي كه در آن خريد مي كنند ، به مسئله آلودگي سمي ربط مي دهند ، بايد دانست كه اكثر مواد شيميايي كه در توليد و ساخت پلساتيكها مورد استفاده قرار مي گيرند ، بسيار سمي هستند.

برحسب درجه بندي EPA بايد دانست كه از 20 ماده شيميايي كه تهيه آنها موجب توليد بيشترين مقدار كل مواد زايد خطرناك مي شود ، پنج ماده شيميايي از شش مورد اولي ، موادي هستند كه بطور مستمر در صنايع پلاستيك سازي مورد استفاده قرار مي گيرند

آلودگي هوا و باران اسيدي

باران اسيدي چيست؟

يكي از آثار و نتاي آلودگي هوا باران اسيدي است در دو دهه اخير و در برخي نواحي صنعتي و بر اثر فعاليت هاي كارخانه ها ميزان دي اكسيد گوگرد و دي اكسيد ازت در هوا افزايش يافته است اين دو ماده در اتمسفر با اكسيژن و بخار آب واكن شيميايي ايجاد مي كند و به صورت اسيد نيتريك و اسيد سولفوريك در مي‌ آيد اين ذرات اسيدي مسافت هاي طولاني را به وسيله باد طي مي كنند و به صورت باران اسيدي بر سطح زمين فرو مي ريزند چنين بارش هايي ممكن است به صورت برف يا باران يا مه نيز در بيايد

پيامدهاي باران اسيدي:

باران اسيدي باعث از بين رفتن بناها و آثار تاريخي بخصوص در ساختمان هايي كه از سنگ مرمر يا آهك ساخته شده باشند ، مي شود

باران اسيدي ميزان حاصلخيزي خاك را كاهش مي دهد و حتي ممكن است مواد سمي را وارد خاك ها كند

باران اسيدي موجب نابودي درختان و كاهش مقاومت آنها بخصوص در برابر سرما مي شود

باران اسيدي

يكي از جدي ترين مشكلات زيست محيطي كه امروزه بسياري از مناطق دنيا با آن رو به رو هستند ، باران اسيدي است اين واژه انواع پديده ها ، از جمله مه اسيدي و برف اسيدي كه تمام آنها با نزول مقدار قابل ملاحظه اسيد از آسمان مطابقت دارد را مي پوشاند باران اسيدي داراي انواع نتايج زيان بار بوم شناختي است وجود اسيد در هوا نيز احتمالا بر روي سلامتي انسان اثر دارد پديده باران اسيدي در سال هاي آخر دهه 1800 در بريتانيا كشف شد ، اما پس از آن تا دهه 1960 به دست فراموشي سپرده شد باران اسيدي به نزولات جوي كه قدرت اسيدي آن بطور قابل توجهي بيش از باران طبيعي (يعني آلوده نشده ) ، كه خود به علت حل شدن دي اكيد كربن هوا در آن و تشكيل اسيد كربونيك بطور ملايم اسيدي است ، باشد ، اطلاق مي شود

از تفكيك جزئي H2CO3 پروتون آزاد مي شود و PH سيستم را كم مي كند از اين رو PH باران طبيعي كه آلود نشده ، از اين منبع بخصوص حدود 6/5 است تنها باراني كه قدرت اسيدي آن به مقدار قابل ملاحظه اي بيشتر از اين باشد ، يعني PH آن كنتر از 5 باشد ، باران اسيدي تلقي مي شود دو اسيد عمده در باران اسيدي ، HNO3 و H2SO4 است بطور كلي ، محل نزول باران اسيدي در مسير باد دورتر از منبع آلاينده هاي نوع اول ، يعني SO2 و نيتروژن اكسيدها است باران اسيدي به هنگام حمل توده هوايي كه آلاينده هاي‌نوع اول را در بردارند ، بوجود مي‌ آيند از اين رو باران اسيدي يك مشكل آلودگي است كه به علت حمل دور برد آلاينده هاي هوا ، حدود و مرز جغرافيايي نمي‌ شناسد

مواد شيميايي آلي سمي:

واژه مواد شيميايي سنتزي از طرف رسانه هاي‌گروهي براي توصيف اجسامي به كار مي رود كه عموما در طبيعت يافت نمي شوند ولي توسط شيميدانان از اجسام ساده تر سنتز شده اند اكثريت مواد شيميايي سنتزي كه مصرف تجارتي دارند ، تركيبات آلي هستند و براي بيشتر آنها از نفت به عوان منبع اوليه كربن در اين تركيبها استفاده شده است كربن با كلر تركيب هاي زيادي را تشكيل مي دهد كه به علت سمي بودن آنها براي بعضي گياهان و حشرات ، بسياري از اين قبيل تركيبها كاربرد گسترده اي به عنوان آفت كش يافته اند تركيبات آلي كلردار ديگر بطور گسترده اي در صنايع پلاستيك و الكترونيك بكار برده شده اند

شكستن پيوند كربن به كلر بطور مشخص دشوار است و حضور كلر همچنين واكنش پذيري ساير پيوندها را در مولكولهاي آلي كم مي كند همين خاصيت به اين معني است كه با وارد شدن تركيب هاي آلي كلردار به محيط زيست ، تخريب آنها به كندي صورت مي گيرد و بيشتر تمايل به جمع شدن دارند و به اين علت به معضل بزرگ محيط زيست محيطي تبديل شده اند اجسام آلي سمي كه بطور عمده مورد استفاده قرار مي گيرند عبارتند از :‌انواع آفت كشها ، حشره كشهاي سنتي ، حشره كشهاي آلي كلردار ، ددت ، توكسافنها ، كاربامات ، حشره كشهاي آلي فسفات دار ، علف كشها و …

زيست توده چهارمين منبع انرژي جهان است و حدود 14 درصد از نيازهاي انرژي جهان را تأمين مي كنند سوخت حاصل از فن آوريهاي تبديل زيست توده يا به حالت گاز (زيست گاز) و يا مايع (متانول ، اتانول و بيوديزل) است كه براي توليد الكتريسيته و گرما مورد استفاده قرار مي گيرد تخمين زده شده است كه اگر تنها 10 درصد از زمين هاي كشاورزي جنگلها و درختستانها به تأمين و تهيه زيست توده اختصاص يابد ، توليد سالانه انرژي حاصل از زيست توده ، معادل چهار پنجم مصرف كنوني انرژي در جهان خواهد بود در جوامع در حال توسعه كه حدود سه چهارم جمعيت جهان را شامل مي شوند ، 35 درصد از انرژي مصرفي ، از طريق زيست توده تأمين مي شود

استفاده از منابع زيست توده ، يكي از مناسب ترين و اقتصادي ترين راه حل هاي تأمين نيازهاي اساسي انرژي مردم فقير در مناطق دور افتاده است در ايران با توجه به حجم چهار منبع عمده زيست توده (كه در اين مقاله به آنها اشاره شد) و فوايد زيست محيطي اين نوع انرژي و تجديد پذير بودن آن ، توسعه كاربرد آن ، منطقي و مقرون به صرفه است

منابع :

خادم ، حسين ، مقاله اينترنتي سايت فارسي زبان googel ، وزارت آموزش و پرورش ، سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزش ، اسفند 1384

نجفي ، فيروزه ، دانشنامه رشد ، وزارت آموزش و پرورش ، سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزش ، بهمن 1384

خالصي ، عباس ، بهداشت و محيط زيست ، تهران ، انتشارات بعثت ، 1379

حلم سرشت ، پريوش و دل پيشه ، اسماعيل ، اصول بهداشت جامعه ، انتشارات چهر ، 1363

كارشناسان وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشكي و دفتر برنامه ريزي و تأليف كتب درسي ، بهداشت عمومي ، چاپ و نشر ايران ، 1372

آقاپور ، مجيد ، مقاله اينترنتي سايت فارسي زبان googel ، وزارت آموزش و پرورش ، سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزش ، تيرماه 1385

- خادم ، حسين ، وزارت آموزش و پرورش ، سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزش ، 1384.