«نوروز» جشن زمان و هنگام نو شدن و برآمدن اميد و خوشي است. از اين‌روست كه در آيين نوروزي، جامه‌هاي نو بر تن مي‌كنند و مراسم ويژه اين جشن را برپا مي‌سازند و غذاهاي ويژه‌اي مي‌خورند.
نوروز جشن مكان و جشن همه مردماني است كه جرعه‌نوش فرهنگ ايراني هستند.
«نوروز» كه ايراني‌ها از كهن‌ترين روزگار تا امروز جشن آن را در آغاز بهار برپا مي‌كنند، همواره از گرامي‌ترين و پرشكوه‌ترين آيين‌ها بوده است. «نوروز» كه شادترين جشن پايدار ايراني است، نماد دوستي و يادآور بازگشت دوباره به زندگي است.
«نوروز» هنگام آشتي، ديدار با آشنايان و دوستان و بستگان و زدودن زنگ كينه از دل‌هاست. دادن و گرفتن «عيدانه» به نشانه دوستي است، حتي اگر اين هديه، شاخه‌اي گل يا برگ تبريكي باشد.
نوروز، روز پايان آفرينش و جشن پيدا شدن انسان روي زمين است. ايراني‌ها پيش از فرارسيدن روزهاي جشن، هفت گونه بذر را در ظرفي كوچك مي‌كاشتند تا در روزهاي عيد سبز و شاداب شود. ديدن جو و گندم سبز را به‌ويژه در نوروز خجسته مي‌دانستند. كاشتن جو از ساير بذرها بيشتر بود، زيرا نخستين غله‌اي كه در سال جديد مي‌رسيد همين گياه بود و سرسبزي بيشتري‌داشت.
سبز كردن گياهان آيين ويژه‌اي داشت و به تعداد افراد خانوار قدري بذر گياه كنار گذاشته مي‌شد و به دست كسي كه او را خوش قدم و خوش‌يمن مي‌دانستند، آماده مي‌شد تا سرآغاز بركتي بيشتر در زندگي خانوار باشد؛ به ويژه براي دختراني كه به خانه بخت مي‌رفتند ظرفي كه روي آن بذر گياه بود، مي‌فر‌ستادند. «نوروز» جشن بهاري همه ايرانيان از هر تيره و تباري است. چند سال پيش در طرح موضوعي تپه‌هاي عباس‌آباد عرصه‌اي گنجانده شد كه نام آن را «بوستان اكو» گذاشتند.
اكو نام مجموعه‌اي از 10 كشور منطقه است كه پيمان مشترك همكاري دارند. پيشنهاد شد مناسبت مشتركي را انتخاب كنند كه ميراث معنوي جمعي همه ماست و اين همان جشن «نوروز» است كه در همه اين سرزمين‌ها گرامي داشته مي‌شود. اين نظر را همه نمايندگان اكو با شوق بسيار پذيرفتند و نام آن بوستان را «نوروز» نهادند و از آن پس نشريه سازمان، «اكو نوروز» ناميده شد. نوروز با افسانه جمشيد كه در روزگاري زرين فرمانروايي مي‌كرد، پيوند داشت؛ روزگار زريني كه سرانجام بازمي‌گردد و نوروز، خاطره وعده آن روز است.
نوروز، رستاخيز نهايي و پيروزي نيكي را خبر مي‌دهد. نوروز، روز ديدار با درگذشتگان نيز هست. ايرانيان شادي جشن سال نو را نه‌تنها با زندگان، بلكه با مردگان نيز تقسيم مي‌كنند. از اين‌روست كه در چنين ايامي به ديدار از گورستان مي‌روند و شمع يا چراغ سر قبرها روشن مي‌كنند و در آنجا گل مي‌نهند و آرامگاه درگذشتگان را با آب و گلاب مي‌شويند و گاه زماني از سال نو را در كنار خاك آنان به سر مي‌آورند. مردم در پايان سال خانه‌تكاني مي‌كنند و آن را پاك مي‌روبند. پيش از برپايي جشن نوروزي به گرمابه مي‌روند و خلاصه آنكه تن، محيط، مسكن و پيرامون خود را از پليدي پاك و پيراسته مي‌كنند. مردم در آيين تحويل سال به خواندن دعاها و كتاب مقدس مي‌نشينند تا ديوان و اهريمنان و شيطان‌ها را از درون و بيرون زندگي خود دور كنند و آغاز زندگي تازه‌اي را جشن بگيرند.
در كنار كدام سفره هفت‌سين است كه در آن قرآن نباشد؟ وقتي بخواهند پولي را عيدانه به كسي هديه كنند، آن را از لاي برگ‌هاي قرآن بر مي‌دارند. دعاي تحويل سال را با ياد دگرگون‌كننده قلب‌ها مي‌خوانند و از او مي‌خواهند كه در سالي كه پيش‌رو دارند، بهترين احوال را روزي آنها كند.
آب، كه گه‌گاه سكه‌هاي نو را در آن مي‌گذارند، در فلات كم‌باران ايران تجلي آرزوي كشاورزان و شهروندان ايراني است كه همواره چشم آنها به آسمان است. سكه نو، نشانه بركت و دارندگي است، سيب و انار از ميوه‌هاي بهشتي‌اند و نماد عشق و دانايي. ماهي نشان ماه حوت (اسفند) است كه سال كهنه را به پايان مي‌برد، دمي مي‌زند و آن را كنار مي‌گذارد. آينه نشان پاكي و يادآور قلب بي‌غبار است. سمنو و سنجد نشان عشق و زايش هستند. گذاشتن تخم‌مرغ در كنار سفره هفت‌سين نشانه‌اي از نطفه، نژاد و زايندگي است.
افروختن شمع گرمابخشي و روشني‌بخشي به كانون خانواده است. اين شمع را نبايد خاموش كنند بلكه بايد بگذارند تا آخر بسوزد، اما اگر ناگزير باشند بايد آن را به دو برگ سبز خاموش كنند. در سنت قديم تهران همانند روزگاران كهن ساساني، نوشيدن جرعه‌اي شير پاك از آيين‌هاي نخستين روز نوروز بود.
در آغاز سال، تندخويان، انگشتي ماست مي‌خورند و خونسردها انگشتي شيره يا عسل، تا هر دو همانند بهار به اعتدال برسند. يكي از دلايل ماندگاري نوروز اين است كه روزي كه پيامبر بزرگوار اسلام در سال دهم هجري، علي اميرالمومنين عليه‌السلام را به جانشيني خود برگزيد، مصادف با پايان زمستان و آغاز بهار بود. بنابراين سالگرد شمسي غدير نوروز ايراني است.
نوروز از آن شد پرشعف، هم صاحب عز و شرف
كان روز سالار نجف، آمد به تخت سروري
در ترانه‌هاي محلي نيز به اين همزماني بسيار پرداخته‌اند:
بهار آمد بهار آمد خوش آمد
علي با ذوالفقار آمد خوش آمد
نوروز، جشن همه ايرانيان مبارك باد.
اینجانب سیدخلیل مرتضوی وعموزاده عزیزم سیدسعیدرضوی در مورخه 16/6/1394
