بختیاری کیست؟

بخت یار بختیاریست

تاریخ وفرهنگ بختیاری

هویت

 قوم بختیاری،  در منطقه ای به مساحت 67 هزار کیلومتر مربع از ناحیهً مرکزی ایران تا جنوب غربی ایران و در حاشیه رشته کوه زاگرس زندگی می کنند.  اگر چه تنها یک سوم از بختیاریها کوچ نشین اند ( و بقیه مراتع مناطق عمدتاً به صورت جوامع استقرار یافته به دامداری و کشاورزی مشغولند ) آنچه به عنوان فرهنگ قوم بختیاری شناخته می شود بیشتر در میان چادرنشینان بختیاری کوهستانی دیده می شود تا بقیه آنها.  اینان که از طریق تولید گوشت و محصولات لبنی زندگی می کنند، سالا نه پس از پایان فصل تابستان رمه های گاو و گوسفند و اطراف اصفهان و چهار محال بختیاری، به طرف دامنه ها و جلگه های کم ارتفاع در استان خوزستان حرکت     می دهند تا زمستان سرد را در مراتع و چراگاه های این منطقه بسر برند.  کوچ سالانه قوم بختیاری یکی از جالبترین و پیچیده ترین نمونه ها در میان ایلات و اقوام کوچ نشین در سراسر جهان است.  از آنجایی که بختیاریها در جریان کوچ باید از ارتفاعاتی که گاه بلندی آن به 3 هزار متر و بیشتر هم می رسد بگذرند، و باید زمان کوچ خود را با نهایت دقت انجام دهند تا مبادا در طول راه دچار برف زود رس، سیلاب رودخانه های کوهستانی و نبود چراگاه و مراتع شوند. سابق بر این در جریان کوچ تلفات زیادی بر انسان و دام وارد می شد.  در سال های اخیر با اقدام دولت در ایجاد پل، هموار کردن مسیر کوچ ایل و ساختن مراکز تغذیه دام در طی مسیر، شمار تلفات جانی و مالی به شدت کاهش یافته است.  از نظر سیاسی، در زمان رژیم پهلوی، رئیس ایل از طرف وی منصوب می شد و بختیاریها همه تحت امر او بودند.  این پست و مقام امروزه دیگر وجود ندارد.  یکپارچگی قوم بختیاری تحت ریاست یک فرد در 2 قرن اخیر بسیار کارساز بود به طوری که این قوم نقش بسیار مهمی در جریانات تاریخ معاصر کشور و بویژه طی انقلاب مشروطیت ایفا کرد.  امروزه، بسیاری از مردمان بختیاری از شیوه سنتی زندگی خود دست کشیده اند و برای استخدام در شرکت نفت ایران و سایر موًسسات و ادارات دولتی به شهرنشینی روی آورده اند.

بختیاری سرزمین افسانه ای ایران و دارای فلکلور بسیار غنی است.  بختیاری بزرگترین و اصیل ترین قوم در میان اقوام متعدد ایران زمین به شمار می آیند.  و گویش آنها نیز از قدیمی ترین و شناخته شده ترین گویش های زبان فارسی است. کوچ سالانه ایل بختیاری از مراتع و چراگاه های مناطق سردسیر استان چهار محال و بختیاری به طرف نواحی  جنوب کشور یعنی،  استان خوزستان بین 4 تا 6 هفته به طول   می انجامد. این کوچ جابجایی جمعیتی بسیار گسترده و مثال زدنی از مقاومت زن، مرد، پیر و جوان به همراه هزاران راًس دام است که از 5 مسیر مختلف، سخت ترین و صعب العبورترین مناطق کوهستانی را پشت سر می گذارند تا به مراتع و چراگاه های جدید برسند. بختیاریها به دو گروه اصلی تقسیم می شوند :  هفت لنگ و چهار لنگ.  در میان این دو گروه هم تقسیم بندی های بسیار بیشتری وجود دارد.

 نظریه ی پارسی بودن بختیاری :

- زبان بختیاری ها پارسی میانه است و کمتر می توان واژه ای بیگانه از قبیل زبان های عربی و ... را در آن دید . اصیل ترین بختیاری ها زبانی خالی از واژه های عربی دارند و یک پارسی اهل شیراز کاملاٌ زبان آنان را می فهمد. مثلاٌ پیر های این ایل که تمام و کمال لری ( پارسی دری) را سخن می گویند برای تمجید و تعریف می گویند : گفت ندارد ( حرف ندارد ) و کمترین میزان مخلوطی با زبان عربی را دارد . بسیاری از این قبیل واژگان در آن دیده شده است . یا بی ساز ابازه یعنی بدون ساز می رقصد که واژه رقص عربی و بازیدن پارسی است.

- لباس مردان ( چوغا ) دارای خط های سپید و سیاهی است که خط های سپید به بالا و خط های سیاه به پایین می آیند و این نشانه ی برتری سپنتا مینو ( دشمن اهریمن ) بر انگره مینو ( اهریمن ) است . که این پوشاک در عهد هخامنشی رایج بوده است . لباس زنان هم که شامل شلوار قری ؛ مینا یا مینایی و لچک است که با بسیاری از ایل های اصیل ایرانی مشترک است . لباس مردم بختیاری اصلی ترین لباس زنان دوران هخامنشی - سلوکیان - اشکانیان و ساسانیان بوده است .

- موسیقی آنان به دوران ساسانیان بر می گردد و شامل سرنا و کرنا و کوس ( طبل ) و سازهای بادی کوچکتر از سرنا و کرنا است . ( طیفه) توشمال که سرپرستی موسیقی را در ایل بر عهده دارند اکنون هم در مجالس عروسی هنرمندی خود را به معرض نمایش می گذارند .

- نام تش ها ( طوایف ) نام هایی پارسی و تا حدودی درباری است برای مثال نام تش :: شهنی :: از واژه :: شیه :: به معنای آوا و صدای اسب گرفته شده که گفته اند روزگاری این اقوام پرورش دهنده اسب بوده و یا بی ارتباط با اسب نبوده اند . اصیل ترین آنان مو هایی حداقل قهوه ای و چشمانی رنگی دارد . قد بلند هم یکی از صفات ظاهری آنان است . مردان آنان بدنی ورزیده و کاری دارند . نام های مرداویج ؛ علی مردان ؛ سخته ؛ کورش و پرویز بین مردان رایج است . پژوهشگران می گویند که خواستگاه بختیاری ها خود پارسوماش و یا مسجد سلیمان امروزی بوده است و بعد از حمله اعراب به آنان به کوه های امروزی بختیاری گریختند . چرا که بسیاری از شواهد تاریخی در این منطقه ( پارسوماش یا آنشان ) بوده است و کمتر اشیا و شواهد تاریخی در چهارمحال دیده شده است . پژوهشگران می گویند که نسب اینان به قبیله پاسارگاد می رسد . آنان این ادعا را با کتیبه کورش که در آن می گوید : { من کورش هستم شاه هخامنشی مردی از آنشان { ای مردی که هر که هستی و از هر جا که می آیی { زیرا می دانم که خواهی آمد { من کورش هستم که به ایرانیان شاهنشاهی بخشید { با من مشاجره نکن { یگانه چیزی که هنوز برای من باقی مانده است {یک مشت خاک است { که پیکر مرا پوشانده است } اثبات می کنند . که می تواند از نظر اینجانب درست باشد.

نظریه ی پارتی بودن بختیاری ها این نظریه تنها بر مجسمه یکی از بزرگان اشکانی که بر بالای کوه سرمسجد پارسوماش یا مسجد سلیمان پیدا شد تکیه دارد ( همان مجسمه زرینی که کلاهی به سر دارد و یک دست آن کنده شده است ) و آتشکده اشکانی آن منطقه استوار است . پارسوماش در دوره اشکانیان اهمیت بسزایی برای پیام رسانی به مناطق دور دست داشت . اشکانیان بالای کوه سرمسجد آتشکده ای ساختند که از آتش آن برای انتقال پیام استفاده می کردند. بالای کوه سرمسجد آتشکده ای است که هنوز هم ویرانه ای از آن باقی است . نام گذاری شهر پارسوماش به مسجد سلیمان هم همین بوده است . دولت مشروطه فکر می کرد که آن آتشکده قصر حضرت سلیمان بوده است که کاملا اشتباه بود . سنگ بسیار بزرگی هم که بختیاری ها به آن :: برنشانده :: می گویند در آنجا قرار دارد این سنگ برای ساخت تخت جمشید از دل کوه کنده شد و در حال انتقال به تخت جمشید بود که کار ساخت بخشی از تخت جمشید به پایان رسید . منتظر بخش هایی دیگر درباره ایل بختیاری باشید

نظریه عیلامی بودن گریشمن باستان‌شناس سرشناس فرانسوی می‌نویسد «من جای جای این سرزمین (بختیاری) پا نگذاشته‌ام مگر اینکه تمدن عیلامی را یافته‌ام». بعد از اشغال سرزمین عیلام توسط آشوربانیپال ملت عیلام نمُرد بلکه به کوه‌ها متواری گشت.پس از به قدرت رسیدن کوروش در سرزمین عیلام و کوه‌های پارسوماش در مسجدسلیمان امروزی؛ نمود قدرت عیلام در دوره هخامنشی برای بار دیگر مشهود می گردد واما بازماندگان تمدن عیلامی در سنگ‌نبشته کورش در تخت جمشید به‌نام عیلامی‌های کوهستان گندمون شکل؛ حجاری شده است. اکنون خاستگاه عیلامیان در نقشه فعلی بختیاری مبین تاریخ وتمدن بختیاری است. گرچه آریایی ها از سرزمین سیبری بعدها به لحاظ ضعف عیلامی‌ها وارد خاک ایران شدند اما نزدیکی‌های خویشاوندی موجبات تعمیم فرهنگی دو قوم شد، که بعد ها تمدن عیلامی اعم از خط، زبان، عادات، دین و... در ادبیات هخامنشیان و پس از آن به‌عنوان فرهنگ ایرانی برای بار دیگر متبلور می گردد.

اگر سنگ نبشته یافت شده از عقیلی نزدیک شوشتر درست باشد که دکتر گیرشمن آنرا ترجمه کرده : از قول آنتاشکال چنین مینویسد"من آنتاشکال فرمانروای سرزمینهای آنزان آنشان وکوههای بختیاری هستم"آنتاشکال که یکی از پادشاهان ایلام بوده دوران فرمانروائیش مورد تائید باستان شناسان قرارگرفته از جمله در کتاب ایلام نوشته دکترعزت اله نگهبان باستان شناس ایرانی که در هفت تپه به کاوش پرداخته به روشنی سلسله پادشاهان ایلام را یادآوری کرده است اما سخن بر سر واژه بختیاری است اگر چنین باشد که به این روشنی نام بختیاری در سنگ نوشته ذکر شده باشد طبیعی است که دیگر ما بدنبال حلقه مفقوده نخواهیم بود و یقین خواهیم داشت که نسل بختیاریها در سلسله پادشاهان ایلام میچرخدو آنان نیز مهاجرتشان از آنسوی دریای خزر روشن است ، و آریائی بودنشان نیز جامی افتدوطی تحقیقات بعمل آمده نشان میدهد که کهن ترین طایفه ای که در بختیاری میتوان روی آن پافشرد آسترکی و بابادی است وقدمت آسترکی بدوران آشتروک ناحونته میرسداگر آشتروک را یاء نسبت به آن داده باشند میشود آشتروکی واز آنجا که در گویش بختیاری همواره شبه س تبدیل میشود قطعی است که آستروکی بازمانده دوران ایلام میباشد که دربخش طایفه ها ووجه تسمیه آسترکی همین نظریه قید شده باشد. هنگامی که کورش منطقه را ازمادها تحویل میگیرد در این منطقه ظاهر میشود و آئین زرتشت را مبنای پرستش ایزد قرار میدهد واین آئین تا قرن سوم هجری ادامه داشته که درآتشکده های آنزمان را درحال اشتعال دیده اند بخوبی روشن است ،واز این دوره به بعد دوره سوم دگرگونی گویش بختیای بر اساس اوستا دستخوش حوادث میشود، سخن بر سرگویش بخیترای بر بنیاد واژه های اوستائی بود. در تحقیقات به عمل آمده مشخص شده که سه گونه عنصر،گویش بختیاری را تشکیل میدهد.

 - ریشه اوستائی

- پارسی باستان

 -فارسی دری

1-  درریشه اوستائی که ما گویش بختیاری رو بر بنیاد واژه های اوستائی قرار داده ایم وتنها واژه هائی را برگزیدیم که درگویش بخیتاری عینا" مورد استفاده قراردارد.ولذا واژه هائی که ریشه بختیاری دارد که احیانا" با کمی تغییر جاری است ودربعضی از واژه ها هیچوگونه تغییری صورت نگرفته آورده ایم مثلا" چند مورد زیر را مثال میزنیم:

·  هوشک  : همان هوشک است که معنی خشک را میدهد   hoshk

·  هرد      :  همان خرداست که معنی خورد رامیدهد            hard  

· خوت     :  همان خوت است که معنی خودت رامیدهد         khot

· همث    :  همان همس است که معنی همه اش را میدهد  hamas

به این ترتیب می بینیم که در قلمرو گویش جای پای هیچ اختلاط و امتزاجی دیده نمیشود وآنهم به سبب کوهستانی بودن منطقه وراه نیافتن مهاجمین بیگانه در آن است .

زبان مردم بختیاری

گل واچ "گل واژه ها"

 زبان بختیاری راباید گنجینه گل واچ یا گل واژه ها نامید،زیرا این زبان مجموعه ای از واژگان کهن را در بردارد که کمتر پژوهشگری پیرامون آن به تفحص پرداخته است. گلزار واژگان بختیاری سرشار از اصیلترین و کهن ترین و زلال ترین سخنان نیاکان این مرزوبوم است که در گنجینه زبان بختیاری و لری تا به امروز راه بپیموده و بیم آن می رودبی توجهی به این گوهر گرانبها راه نیستی و فراموشی را از سرگیرد.گل واچ که خود نامی جهت کار پژوهشی واژگان بختیاری و ریشه یابی آن انجام شده است به معنی گل واژه هاست.چرا که "وچ"یا vachدر زبان اوستایی سخن گفتن است "وچائو" هرگاه با واژه "میت" mith همراه می گردد یعنی گفتار دروغ ،آنچه امروز در زبان بختیاری "چاو" chaw یا "چَو" گویند.

همچنین" واژه" vag یا "باژ" به دعاهای کوچک در عصر ساسانیان گفته می شد که مفهموم زمزمه با خدای خود کردن است و زیر لب دعاخوانی را باژ یا" واژه"می گفتند ونیز سخت وگفتار درزبان پهلوی "واچ" است که در زبان بختیاری "وِت واچvet-e-vaj  یا وت واج" همان واژ یعنی پیرامون گفتار سخن کسی پرداختن معمول و مصطلح است .

وِت به تنهایی به معنی سخن گفتن ،حرف، لغت، کلمه، لفط، بیان تعبیر است.ناگفته نماند زبان هر ملتی خود آئینه ای تمام نما از فرهنگ و اندیشه و شیوه زندگی آن ملت است، وقتیکه در یک ملت آسیایی از زن با عنوان "بانو" یاد می شود چرا که بانو یا بان به معنی چراغ خانه پایه و ستون و دفع کننده تاریکی ها وفروزنده روشنایی های آن می باشد واین نشان دهنده ایرانیان جهت ارج نهادن به مقام و جایگاه زنان ارج می نهادند این میراث بزرگ در زبان قوم بختیاری نیز ماندگار و پایدار است در روز شاید ما چندین با واژه "دا"دایه"داک"دی"دادا"دده"ددی"دالو" بکار میبریم یا می شنویم .

"دا"DA در باره آن "دستور کانگا" آنجا که برزبان گاتایی تفسیری دار یکسانی معانی این واژه را در زبانهای اوستایی، سنسکریت، پهلوی، کردی، ارمنی، لری و بختیاری به معانی پرستار، مادر، بخشنده نگهدارنده، تکیه گاه ستون، تغذیه نمودن که باز همه از صفات خداوند ودرزبان انگلیسی dame به معنی بی بی و خاتون، بانو به کار می رود، می داند درزبان لری و بختیاری "دادا" به معنی پرستار"دا"دی"داک"دایه"و تایه"به معنی مادر کاربرد دارد و "دلاک"یا چوب دلاک ستون و چوب ایستاده و ستون چادر است و دالوکه همان واژه داآلود است به معنی پرمایه و صفت مادری که به مادران پیر یا پیر مادران گویند(دالو به معنای پیرزن است)

گرچه زبان بختیاری مستقل از زبان لری است ولی در مجموعه شاخ برگ زبانها می توان شاخه ای از زبان لری از آن یاد کرد که یکی از کهن ترین زبانهای اقوام ایرانی به شما ر می رود و ستم ها و آسیبهارا تا کنون بر دامان پاک خود داشته است.

زیرا که هر یک از گویشهای لری(لرستانی ،بختیاری، بویراحمدی و ممسنی ) ویژگیهای صوتی معنایی ، صرفی و واژگانی خاص خود را دارند که بر اثر تغییرات وتفاوتهای فارسی امروز و هزار سال پیش را نسبت به اختلاف گویش لری ممسنی در فارسی و لری لرستانی را که در سوی مناطق لرنشین واقع شده اند در نظر بگیریم انشعاب در گویش لری مادر از هزار سال پیش فراتر میرود.و درنتیجه با توجه به پیوستگی تاریخی نژادی سرزمینهای لرنشین فعلی در دوران باستان که محل سکونت اقوام پارسی بوده زبان لری از زبان پهلوی پارسیک جنوب منشعب شده است.                                                             

اما سخن ما پیرامون زبان بختیاری است وهرجا که در این مقوله و گفتار از بختیاری نامی آید مراد زبان بختیاری می باشد که یگانگی خاص این زبان موجب گردیده تاهر بختیاری تباری از چهار گوشه جغرافیای بختیاری می تواند زبان همدیگر را بخوبی بفهمند واین خود زبان است که نزدیکی هایی را بین می آفریند یک بخیتاری الیگودرز به راحتی با زبان یک روستایی رامهرمزی می تواند از طریق زبان با همدیگر ارتباط برقرار کنند .

    ناگفته نماند که زبان بختیاری نیز تفاوتهایی را دردرون خود حمل می کند که بیشتر لهجه ای می باشد که چندان محسوس نمی باشد مگر از نظر بیان واژگان مراد واژگان یکسان ولی دارای لهجه قومی متفاوت و آن هم به سبب موقعیت جغرافیایی منطقه بخیتاری است که هر روستا یا طایفه و قومی رارودخانه ای فاصله رشته کوهی مسیر خاص کوچ ییلاق و قشلاق معین از هم جدا کرده است وهر طایفه لا لهجگانی نسبتا محسوس بخشیده یا واژگان خاص داده است.

گویش بختیاری و تاثیر پذیری از شاهنامه فردوسی

      دیوارهای بلند کوهستانهای زاگرس همواره مانع از هجوم اقوام مهاجم بدرون این منطقه بوده و بویژه سرزمین زرخیز بختیاری توانسته با این موهبت ، نهادهای تباری را درمردم سلحشورش حفظ نماید.از جمله این نهادها ارگانهای زبان و لهجه و آداب ورسوم توانسته ویژگیهای نخستین خودرا حفظ نماید.ما امروزه شاهد رایج بودن بسیاری از واژه های پارسی باستان و عناصر اوستائی در گویش مردم هستیم ، شک نیست که گویش بختیاری در مثلی قرار گرفته که یک سمت زبان فارسی باستان و یک سمت دیگر فارسی دری معاصر وسمت دیگر واژه های باز مانده از اوستا میباشد که براساس رویدادهای تاریخی بیش از سه هزار سال با گویش اوستائی میزیسته و اگر مجموع سالهای عمر منطقه آنزان و انشان را که بیش از شش هزاراست ،بقیه سالها را با فارسی پهلوی و قسمتی هم با بیان ایلامی روزگار گذرانده که آن قسمت تاریخ برای ما روشن نیستم و سنگ نوشته های بدست آمده اغلب با سه زبان ایلامی ،فارسی باستان وفارسی قدیم و تشریفاتی است که خاص درباریان بوده است.تنها واژه هائی مثل چوقا  و معبد چغازنبیل که برگرفته از زبان ایلامی بوده است.

     و با قاطعیت بگوئیم آنستکه اقوام محصور در کوهستانها کمتر در برخورد با سایر گویشها بوده اند و اگر ما منطقه آنزان و آنشان را از ایذه تا بهبهان و مسجدسلیمان ، شوشترو دزفول بحساب بیاوریم در قسمتهای دشت تغییراتی درگویشها پدید آمده که در قسمت کوهستان این تغییرات روی نداده است مثلا قسمتی از حوزه بختیاری سابق که عقیلی ، گتوند در محدودهء شوشتر و دزفول ورامهرمز و هفتکل که ما به آنها بختیاریهای جنوبی اطلاق می کنیم در گویشها تغییری رویداده چرا که در تماس با سایر گویشها بوده اند و درهمه جا " س" به ش تبدیل شده و همینطور درنهادسایرواژه ها تغییراتی با همین کیفیت پذیرفته است مثلا "دوما نشس ور بی بی " یعنی داماد کنار خانم نشست این گویش منطقه صحرائی و دشت میباشددرحالیکه در کوهستان می گویند "دوانشس کل بی وی" در این جمله در سه رکن اصلی تغییراتی روی داده است که ما به جمله دوم کوهستانی میگوئیم "جمله مادر" یعنی بازمانده تباری ، یا این جمله صحرائی"زاوراوابیدم" یعنی زهره ترک شدم درحالیکه در جمله کوهستانی میگوید "اورائیم رهد"یعنی همان زهره ترک شدم یا ترسیدم که این قبیل واژه ها اوستائی است از جمله اریمن واریمک که بدوشکل خود در چهارلنگ و هفت لنگ جاری است که تطور یافته واژه اهریمن میباشد، تغییرات سطحی در گویش بختیاری روی داده که به تعداد کمی تازی ، ترکی مغولی که از هفتصدسال پیش وارد گویش گردیده که میتوان از واژه های قیقاج ،قاطر،ونظایر ان نام بردآنچه که مسلم است پیش از آنکه اتابکان لرستان پایشان به بختیاری باز شود گویش ها منحصر به ریشه های پارسی باستان که همان پهلوی باشد وفارسی دری و اوستائی بوده که با ورود اتابکان لرستان واژه های ترکی و بدنبال آن واژه های تازی بتعداد کمی وسیله آنان در منطقه ترویج یافته است.

     اما از آنجا که خوی وخصلت تباری بختیاریها جز سنت خود رکن دیگری را نمی پذیرفته اند پس از سالیانی که گذشت این واژه ها را درخود پذیرفت و بتدریج بدفع آنان پرداخت و امروزه بصورت کمرنگی واژه ها برحسب ضرورت بجا آوردن اعمال مذهبی در منطقه باقی مانده است، حتی لهجه بختیاری واژه های ترکی را نیز دفع نمود زیرا در خصلت گویش جایگزینی وجود دارد، میدانیم کتو (کتاب) یک واژه اوستائی است و هنوز پس از گذشت هزاران سال تغییری در آن داده نشده است ،واژه ابا که در چهارلنگ جریان دارد و بصورتهای با در طوایف دیگر جاری است معنی همراهی را میدهد مثلا مواباتونم یعنی من با توام و واژه های دیگری نظیر اوینک (آئینه)، بیبی آریس( بی بی عروس)،پسین(بعدازظهر)، خذمت ،زین، دوسکه، میش، هی، اوست ،مثلا نافرنگ یعنی بی ادب وهزاران واژه دیگر .........

     در نخستین برخورد با واژه شناسی در بختیاری می بینم در اسامی برخی از طوایف و تیرها نامهای شاهنامه ای بنحو بارزی بچشم میخورد مانند تیره های کی شمس الدین، کی باندری، کی منصوری وکی مقصودی که واژه های کمی مربوط به تاثیرپذیری از کیان میباشد طایفه بزرگ کیشخالی که نامیل بیشترشان کیوان، کیوانی، کیانی،و کیانپور انتخاب گردیده از همین جریان تاثیر پذیری دارد، مثلا طایفه سعید یا سهید که بش از پنجاه هزار نفر جمعیت رادربر میگیرد اغلب تیره ها و نامهای فامیل باکی، کیان، و کیانپور شروع میشود .

  جغرافیایی واژ ه ها

 جغرافیای واژه ها در بختیاری از جمله مسائلی است که هر محققی با آن روبروست و ما گویش برحسب موقعیت جغرافیائی به چهار دسته تقسیم میکنیم.

منطقه شرقی که قسمتی از دنباله رودخانه کارون را شامل میشود که همسایه کوه گلیویه وبوی احمد می باشندو در گویش مردم تغییراتی صورت گرفته که یکی از واژه ها را را مثال می زنیم میدانیم که همه بختیاریها به شما میگویند عیسا ولی در این منطقه براساس گویش طبیی و بویراحمد میگویند عیشا و لهجه ها نیز بصورت دیگری ادا میشود یعنی آنسوی رودخانه کارون با این سوی ردوخانه تفاوت کلی دارد.

   منطقه جنوبی که بیشتر طایفه مکوندی را دربرمیگیرد و از رود زرد تا رامهرمزو هفتکل لهجه ها از طایفه بهمئی تاثیر گرفته و گویش از حالت یکدستی و سیالی خود خارج شده و کمرنگ گردیده است.

منطقه چهارلنگ که از فریدن تا دورود را شامل میشود گرچه در این منطقه شمالی هیچ نوع تاثیر پذیری صورت نگرفته ولی در بعضی واژه ها فطرتا" و از روزگار دراز این تفاوت وجود داشته مثلا به عمو میگویند تتا در حالیکه در قسمت چهارم که بختیاری میانی بحساب می آید به عمو می گویند تاته و چنین است بسیاری از واژه های دیگر.

  بخیتاری میانی که شامل کلیه هفت لنگ و قسمتی از چهارلنگ کیانی ارثی میباشد گویش حالت اصلی خودراداشته روان، یکدست وسیال است وعلاوه بر اینکه از سوئی تاثیرپذیری نداشته بلکه اختلاط با واژه های بیگانه کمتر صورت گرفته است.

http://tiyami-u.blogfa.com/9002.aspx